39/2019 ΕΦ ΘΕΣΣΑΛ (ΜΟΝ)
(ΑΡΜ 2019/310, Δ/ΝΗ 2019/835)
Περίληψη: Αποποίηση κληρονομίας. Το δικαίωμα της αποποίησης εκφράζει την βούληση του νομοθέτη ότι δεν μπορεί κανείς να εξαναγκαστεί στην αποδοχή της κληρονομίας. Η προθεσμία αποποίησης αποβλέπει στην προστασία τόσο των κληρονόμων όσο και των δανειστών της κληρονομίας. Τρέχει και κατά ανίκανων προς δικαιοπραξία προσώπων. Αναστέλλεται για τους λόγους που αναστέλλεται και η παραγραφή. Αναστέλλεται από την υποβολή αίτησης από τους ασκούντες την γονική μέριμνα για την παροχή άδειας για αποποίηση, μέχρι και την δημοσίευση της απόφασης. Διότι στο διάστημα αυτό ακόμη και με την λήψη μέτρων άκρας επιμέλειας δεν είναι δυνατή η αποποίηση. Η γνώση της επαγωγής και του λόγου αυτής κρίνονται στο πρόσωπο των εκπροσώπων του ανικάνου.
Κείμενο απόφασης: «..Περαιτέρω, από την διάταξη του άρθρου 1847 παρ. 1 ΑΚ, παρέχεται στον κληρονόμο προσωποπαγές δικαίωμα να αποποιηθεί την κληρονομία, έστω και αν με την αποποίηση βλάπτονται τα συμφέροντα δανειστών του, διότι κατά την αντίληψη του νομοθέτη, ουδείς δύναται να αναγκασθεί σε αποδοχή της, η δε αποποίηση πρέπει να γίνει με μονομερή δήλωση μη απευθυντέα, υποβαλλόμενη στον γραμματέα του δικαστηρίου της κληρονομίας (ΑΚ 1848 παρ. 1), εντός αποκλειστικής προθεσμίας, η οποία κατ` αρχήν ορίζεται σε τέσσερις μήνες από την εκ μέρους του κληρονόμου γνώση της επαγωγής και του λόγου της, αλλά αν ο κληρονομούμενος είχε την τελευταία κατοικία του στο εξωτερικό ή αν ο κληρονόμος έμαθε την επαγωγή όταν διέμενε στο εξωτερικό η προθεσμία της αποποίησης είναι ενός έτους.
Με τη ρύθμιση αυτή ο νομοθέτης αποβλέπει αφενός στην ασφάλεια του δικαίου και ιδίως στην προστασία των δανειστών της κληρονομίας, οι οποίοι πρέπει να πληροφορηθούν σε εύλογο χρόνο τον κληρονόμο κατά του οποίου μπορούν να στραφούν προς ικανοποίησή τους και αφετέρου στην προστασία του κληρονόμου στον οποίο πρέπει να παρέχεται ικανός χρόνος προς ενημέρωσή του περί της καταστάσεως και ιδίως των χρεών της κληρονομίας, ώστε να αποφασίσει συνειδητά αν θα την αποδεχθεί ή θα την αποκρούσει. Η τοιαύτη προστασία του κληρονόμου δικαιολογεί και την επιμήκυνση της προθεσμίας και στην περίπτωση που ο κληρονόμος πληροφορείται την επαγωγή, ενώ διαμένει στο εξωτερικό, διότι προδήλως κατά την αντίληψη του νομοθέτη ο αναγκαίος χρόνος για την ενημέρωσή του περί της κληρονομίας και την κατόπιν ωρίμου σκέψεως απόφασή του περί της αποδοχής πρέπει να είναι μεγαλύτερος εξαιτίας της αποστάσεως και των εξ αυτής δυσχερειών.
Περαιτέρω από τον συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 1710, 1711, 1846, 1847, 1848, 1854 και 1856 ΑΚ συνάγονται τα ακόλουθα: α) κατά τον χρόνο του θανάτου προσώπου ή περιουσία του επάγεται αυτοδικαίως στους κληρονόμους του, οι οποίοι μπορούν να την αποποιηθούν μέσα στην ανωτέρω προθεσμία, που αρχίζει από τότε που έμαθαν την επαγωγή και το λόγο της και β) αν ο κληρονόμος αποποιηθεί την κληρονομία, η επαγωγή σε εκείνον που αποποιήθηκε θεωρείται ότι δεν έγινε και στην περίπτωση αυτή επάγεται σε εκείνον που θα είχε κληθεί, αν αυτός που αποποιήθηκε δεν ζούσε κατά το χρόνο θανάτου του κληρονομούμενου. Στην τελευταία αυτή περίπτωση η ανωτέρω προθεσμία αρχίζει από τη γνώση της αποποίησης του προηγούμενου και της εξαιτίας αυτής κλήσης του κληρονόμου. Η προθεσμία της αποποίησης τρέχει, εφόσον ο νόμος δεν διακρίνει, και κατά προσώπων ανικάνων προς δικαιοπραξία, όμως αυτή αναστέλλεται, κατά την ρητή διατύπωση του άρθρου 1847 παρ. 3 ΑΚ, για τους ίδιους λόγους που αναστέλλεται και η παραγραφή με ανάλογη εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 255 και 258 ΑΚ.
Εξάλλου, όπως προκύπτει από τις διατάξεις των άρθρων 1526, 1625 περ. 1 ΑΚ και 797 ΚΠολΔ, για την αποποίηση κληρονομίας για λογαριασμό ανηλίκου, πρέπει να υποβληθεί στο αρμόδιο Δικαστήριό αίτηση από τους ασκούντες την γονική αυτού μέριμνα γονείς και να χορηγηθεί η σχετική άδεια. Κατά τον χρόνο τούτο, δηλαδή από την υποβολή της αίτησης για την παροχή άδειας για αποποίηση κληρονομίας, που γίνεται για λογαριασμό ανηλίκου και μέχρι την δημοσίευση της σχετικής απόφασης αναστέλλεται, κατ` άρθρο 255 εδ. α` ΑΚ, η προθεσμία προς αποποίηση λόγω ανωτέρας βίας, αφού η αποποίηση της κληρονομίας που θα γίνει από τους ασκούντες την γονική μέριμνα γονείς, εξαρτάται από γεγονός που δεν μπορεί να αποτραπεί ακόμη, και με την λήψη μέτρων άκρας επιμέλειας και δη από την παροχή άδειας εκ μέρους του δικαστηρίου (ΑΠ 338/2004 δημ. στη ΝΟΜΟΣ).
Τα γεγονότα της γνώσης της επαγωγής με την έννοια της βάσιμης πληροφόρησης της ύπαρξης των πραγματικών και νομικών προϋποθέσεων, η συνδρομή των οποίων επιφέρει την αυτοδίκαιη κτήση της κληρονομίας και, αθροιστικά, του λόγου της επαγωγής -δηλαδή της κλήσης εκ διαθήκης ή εκ του νόμου ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος – ερευνώνται αν συντρέχουν στο πρόσωπο του εκπροσωπούντος τον ανίκανο. Στην προκειμένη περίπτωση, – Η ένδικη κλήση στρέφεται κατά του καθολικού διαδόχου του ως άνω εκκαλούντος και εξ` αδιαθέτου κληρονόμου του ……, ο οποίος λόγω της ανηλικότητας του εκπροσωπείται νόμιμα από την ασκούσα την γονική μέριμνα μητέρα του ……, που αρνείται την κλήση, ισχυριζόμενη ότι ο νομίμως εκ προσωπούμενος από αυτήν ανήλικος υιός του εκκαλούντος προέβη σ` αποποίηση της επαχθείσας σ` αυτόν ως άνω κληρονομία. Ειδικότερα από την επισκόπηση του φακέλου της δικογραφίας προκύπτουν τα ακόλουθα: Ο …….. του …. άσκησε, ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείου Σερρών, κατά του νυν εφεσίβλητου … – την με αριθμό κατ. -/2016 ανακοπή του, με αίτημα να ακυρωθεί η με αριθμό -/2016 διαταγή πληρωμής που είχε εκδοθεί εναντίον του. Η ως άνω ανακοπή συζητήθηκε αντιμωλία των διαδίκων ενώπιον του παραπάνω Δικαστηρίου και εκδόθηκε επ` αυτής η με αριθμό -/2017 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Σερρών που απέρριψε αυτήν. Κατά της παραπάνω απόφασης, ο ως άνω ηττηθείς ανακόπτων άσκησε την με αριθμό κατ. -/2017 έφεσή του, δικάσιμος για την συζήτηση της οποίας ορίστηκε η 23.2.2018, κατά την οποία η δίκη διακόπηκε λόγω του επισυμβάντος κατά την 23.11.2017 θανάτου του ως άνω εκκαλούντος (βλ. την από 25.11.2017 ληξιαρχική πράξη θανάτου του Ληξίαρχου του Δήμου Β.). Κατά τον χρόνο του θανάτου του ο ανωτέρω αποβιώσας δεν κατέλειπε διαθήκη (βλ., το με αριθμό -/27.9.2018 πιστοποιητικό του Γραμματέα Θεσσαλονίκης), μοναδικοί δε πλησιέστεροι συγγενείς του και εξ αδιαθέτου κληρονόμοι ήταν η σύζυγός του …… και ο υιός του …… που γεννήθηκε στις 28.1.2013, είναι ανήλικος ακόμα και εκπροσωπείται νόμιμα από την μητέρα του, … …. του …., που ασκεί την γονική του μέριμνα. Εκ των παραπάνω καθολικών διαδόχων του εκκαλούντος ….. η σύζυγός του ….. του ….., κατέθεσε εντός της νόμιμης προθεσμίας και συγκεκριμένα στις 20.3.2018 την με αριθμό -/2018 έκθεση απόλυτης αποποίησης κληρονομιάς, πού επήχθη σ αυτήν από τον ως άνω σύζυγό της και εκκαλούντα ….., ενώ η ίδια για λογαριασμό του ανηλίκου τέκνου της ………, κατέθεσε ενώπιον του Ειρηνοδικείου Θεσσαλονίκης την από 20.3.2018 αίτηση, για παροχή άδειας αποποίησης της ως άνω κληρονομίας εκ μέρους του ανηλίκου και καθ` ου η κλήση, η οποία δεν έχει ενεργητικό αλλά αυξημένο παθητικό. Με την κατάθεση της ως άνω αίτησης, εκ μέρους της νομίμου αντιπροσώπου του καθ` ου η κλήση, επήλθε και αναστολή λόγω ανωτέρας βίας της προθεσμίας για αποποίηση, εκ μέρους του της κληρονομιάς που επήχθη σ` αυτόν κατά τον παραπάνω τρόπο (ως εξ αδιαθέτου κληρονόμο του πατέρα του) μέχρι την έκδοση οριστικής απόφασης του ως άνω δικαστηρίου. Επί της αιτήσεως αυτής εκδόθηκε την 1η Οκτωβρίου 2018, η με αριθμό -/2018 απόφαση του Ειρηνοδικείου Θεσσαλονίκης που δέχθηκε την αίτηση και παρείχε την άδεια στην νόμιμη αντιπρόσωπο του να προβεί για λογαριασμό του σε αποποίηση της κληρονομιάς του αποβιώσαντος στις 23.11.2017 πατρός του …… Μετά δε την λήξη της αναστολής, κατ` αναλογική εφαρμογή του 257 ΑΚ, η προθεσμία δεν μπορεί να συμπληρωθεί πριν την παρέλευσή τεσσάρων μηνών από την παύση της. Έτσι, στις 9.10.2018 η νόμιμη αντιπρόσωπος του ….., καθολικού διαδόχου του ….. του …….. και αρχικού εκκαλούντος, προέβη για λογαριασμό του στην με αριθμό -/2018 έκθεση δήλωσης απολύτου αποποίησής κληρονομίας. Κατόπιν δε των ανωτέρω η ένδικη κλήση με την οποία επαναφέρεται προς συζήτηση η από 28.02.2017 έφεση κατά της υπ` αριθμ. -/2017 οριστικής απόφασης του Μονομελούς Πρωτοδικείου Σερρών, μετά τη βίαιη διακοπή της δίκης, που χώρησε κατά την δικάσιμό της 23.2.2018, λόγω θανάτου κατά την 23.11.2017 του εκκαλούντος ……., απαράδεκτα στρέφεται εναντίον του νομίμως εκπροσωπούμενου καθ` ού η κλήση …… ως καθολικού διαδόχου του ως άνω εκκαλούντος. Επομένως, πρέπει να απορριφθεί ως απαράδεκτη η από 24.05.2018 κλήση του καλούντος…»
Πηγή : Περιοδικό ΑΡΜ, Δ.Σ. ΘΕΣΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ.