Πρόσβαση γονέα σε δεδομένα (λογοθεραπεία) ανήλικου τέκνου

ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ

ΑΠΟΦΑΣΗ 4/2020 (Τμήμα)

Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνήλθε, μετά από πρόσκληση του Προέδρου της, σε τακτική συνεδρίαση σε σύνθεση Τμήματος στην έδρα της την 12/3/2020 και ώρα 11.00, εξ αναβολής των από 04/3/2020 και 26/2/2020 συνεδριάσεων, προκειμένου να εξετάσει την υπόθεση που αναφέρεται στο ιστορικό της παρούσας. Στη συνεδρίαση μετείχε μέσω τηλεδιάσκεψης ο Γεώργιος Μπατζαλέξης, Αναπληρωτής Πρόεδρος, κωλυομένου του Προέδρου της Αρχής, Κωνσταντίνου Μενουδάκου, και παρέστησαν τα αναπληρωματικά μέλη Ευάγγελος Παπακωνσταντίνου, και Εμμανουήλ Δημογεροντάκης, ως εισηγητής. Δεν παρέστησαν λόγω κωλύματος, παρόλο που εκλήθησαν νομίμως εγγράφως τα τακτικά μέλη Κωνσταντίνος Λαμπρινουδάκης, Χαράλαμπος Ανθόπουλος και Ελένη Μαρτσούκου. Στη συνεδρίαση παρέστησαν, με εντολή του Προέδρου χωρίς δικαίωμα ψήφου, η Μαρία Αλικάκου, ειδική επιστήμονας – ελέγκτρια ως βοηθός εισηγήτρια και η Γεωργία Παλαιολόγου, υπάλληλος του Διοικητικού Τμήματος της Αρχής, ως γραμματέας.

Η Αρχή έλαβε υπόψη τα κατωτέρω:

Με την με αριθμ. πρωτ. Γ/ΕΙΣ/3027/22.4.2019 καταγγελία του ενώπιον της Αρχής ο Α προσέφυγε κατά του «Πρότυπου Κέντρου Λόγου και Ειδικής Αγωγής – Μίχου Δήμητρα» (εφεξής Κέντρο), που εδρεύει στην … . Ειδικότερα, με την υπό εξέταση προσφυγή ο Α καταγγέλλει την άρνηση του Κέντρου να ικανοποιήσει το δικαίωμα πρόσβασης και συγκεκριμένα να του χορηγήσει τα δεδομένα που αιτήθηκε και αφορούν στο ανήλικο τέκνο του, Β.

Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με τα καταγγελλόμενα, στις … 2018 ο προσφεύγων ζήτησε με ηλεκτρονικό μήνυμα προς το Κέντρο να του χορηγήσει τον αριθμό των συνεδριών «ανά είδος συνεδρίας και μήνα κατά το Φθινόπωρο του 2018», στις οποίες είχε υποβληθεί το ως άνω ανήλικο τέκνο του. Το αίτημά του αυτό, το οποίο επανέλαβε στις … 2019,αρνήθηκε το Κέντρο να ικανοποιήσει λόγω σχετικής άρνησης της πρώην συζύγου του προσφεύγοντος, Γ. Το Κέντρο δεν ικανοποίησε για τους ίδιους λόγους και μεταγενέστερο αίτημα του προσφεύγοντος στις … 2019, με το οποίο ζητούσε επιπλέον και τα φορολογικά παραστατικά που εκδόθηκαν για τις ως άνω συνεδρίες.

Μάλιστα, το Κέντρο σε απαντητικό του έγγραφο προς την Αρχή, στο πλαίσιο της εξέτασης της εν θέματι προσφυγής, διευκρίνισε ότι η μη ικανοποίηση του ως άνω αιτήματος του προσφεύγοντος οφειλόταν στο γεγονός ότι η μητέρα του ανήλικου και πρώην σύζυγος του προσφεύγοντος ήταν αυτή που είχε την γονική επιμέλεια και, συνεπώς, μόνο αυτή εδύνατο να επιτρέψει στο Κέντρο να προβεί στην αιτούμενη χορήγηση («Η ιατρική ενημέρωση του πατέρα και έχοντος τη γονική μέριμνα συντελέστηκε από μέρους μας στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων μας και στα όρια που μας επέτρεψε η εντολέας μας μητέρα του ανηλίκου»). Η δε χορήγηση των φορολογικών παραστατικών, κατά τους ισχυρισμούς του Κέντρου, θα μπορούσε να ζητηθεί από τον προσφεύγοντα «σε επιγενόμενο δικαστήριο» μεταξύ των δύο πρώην συζύγων «με την διαδικασία επιδείξεως εγγράφων».

Κατόπιν τούτων, η Αρχή απέστειλε το με αριθμ. πρωτ. Γ/ΕΞ/3027-2/11.11.2018 έγγραφο, με το οποίο ζήτησε από το Κέντρο να ικανοποιήσει άμεσα το ως άνω δικαίωμα του προσφεύγοντος σύμφωνα με το άρθρο 15 παρ. 1 και 3 ΓΚΠΔ και να ενημερώσει σχετικά την Αρχή. Πιο αναλυτικά, η Αρχή επεσήμανε, μεταξύ άλλων, ότι το ζήτημα του δικαιώματος πρόσβασης του γονέα, ο οποίος ασκεί τη γονική μέριμνα και δεν έχει την επιμέλεια, στα δεδομένα του ανήλικου τέκνου του, έχει ήδη επιλυθεί από την Αρχή. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με πάγια νομολογία της Αρχής (βλ. ενδεικτικά αποφάσεις 24/2009 και 53/2010) ο ασκών την γονική μέριμνα γονέας έχει καταρχήν το δικαίωμα πρόσβασης του ως άνω άρθρου 15 ΓΚΠΔ, σε συνδυασμό με τα άρθρα 128 και 1510 ΑΚ, στα στοιχεία που αναφέρονται στο ανήλικο τέκνο του, εκτός αν προβλέπεται διαφορετικά από δικαστική απόφαση, π.χ. απόφαση που ορίζει ως ασκούντα τη γονική μέριμνα τον άλλο γονέα, απόφαση απαγόρευσης επικοινωνίας με το παιδί κλπ. Ο δε υπεύθυνος επεξεργασίας υποχρεούται άμεσα να ικανοποιήσει το δικαίωμα αυτό.

Όσον αφορά, ειδικότερα, ωστόσο, στο ζήτημα της χορήγησης των αιτούμενων φορολογικών παραστατικών στον προσφεύγοντα, η Αρχή, έχοντας ως πληροφορία από τον μέχρι τούδε συμπληρωμένο φάκελο της υπόθεσης ότι τα σχετικά παραστατικά εκδίδονταν στο όνομα της μητέρας, διευκρίνισε στο ως άνω έγγραφό της ότι η κρίση αναφορικά με τη δυνατότητα χορήγησής τους στον αιτούντα εκφεύγει της αρμοδιότητάς της για τον λόγο ότι περιέχουν προσωπικά δεδομένα τρίτου, δηλαδή της μητέρας του ανήλικου τέκνου. Ειδικότερα, η Αρχή επεσήμανε ότι η σχετική κρίση εναπόκειται στον υπεύθυνο επεξεργασίας, ο οποίος οφείλει να αποφασίσει για τη χορήγηση ή μη σύμφωνα με τους όρους που προβλέπονται στο άρ. 6 παρ. 1 ΓΚΠΔ. Η σχετική απόφαση του υπευθύνου επεξεργασίας, θετική ή αρνητική, θα πρέπει να είναι τεκμηριωμένη στο πλαίσιο της βασικής αρχής της λογοδοσίας του αρ. 5 παρ. 2 ΓΚΠΔ.

Στη συνέχεια, ο προσφεύγων επανήλθε με το με αριθμ. πρωτ. Γ/ΕΙΣ/8051.21.11.2019 ηλεκτρονικό του μήνυμα με τα συνημμένα σε αυτό, ενημερώνοντας την Αρχή ότι το δικαίωμα πρόσβασης, όπως είχε αυτό αποσαφηνισθεί στο ως άνω έγγραφο της Αρχής, δεν είχε ακόμη ικανοποιηθεί.

Για τους ως άνω λόγους και για τον επιπλέον λόγο ότι το Κέντρο δεν ενημέρωσε την Αρχή για τις δικές του ενέργειες μετά την αποστολή του με αριθμ. Πρωτ. Γ/ΕΞ/3027- 2/11.11.2018 εγγράφου, όπως του είχε ζητηθεί στο τελευταίο, η Αρχή κάλεσε τους εμπλεκόμενους στη συνεδρίαση της Ολομέλειας της 08.1.2020 και στη συνέχεια, τους ορίσθηκε προθεσμία για την υποβολή υπομνημάτων.

Κατά την ακρόαση της 08.1.2020 παρέστησαν ο Δ, ο οποίος κατέθεσε εξουσιοδότηση, σύμφωνα με την οποία εξουσιοδοτήθηκε από τον αδελφό του Α να παραστεί στη συνεδρίαση αντ’ αυτού και η Σοφία Βλάχου Ζουνέλη, πληρεξουσία δικηγόρος του προσφεύγοντος. Παρέστη, επίσης, ως πληρεξούσιος δικηγόρος του «Πρότυπου Κέντρου Λόγου και Ειδικής Αγωγής – Μίχου Δήμητρα», ο Δημήτρης Βλέμμας. Οι ως άνω παριστάμενοι, αφού ανέπτυξαν προφορικά τις απόψεις τους, στη συνέχεια υπέβαλαν τα σχετικά υπομνήματά τους στην Αρχή.

Η πλευρά του καταγγέλλοντος κατά την ως άνω ακρόαση, αλλά και με το υπ’ αρ. πρωτ. Γ/ΕΙΣ/528/22.1.2020 υπόμνημα προς την Αρχή επανέλαβε, μεταξύ άλλων, ότι το Κέντρο εξακολουθεί να αρνείται την χορήγηση των αιτούμενων εγγράφων και επεσήμανε ότι η άρνηση του Κέντρου είναι απαράδεκτη και δεν ερείδεται σε εμπεριστατωμένη αιτιολογία.

Το ελεγχόμενο Κέντρο κατά την ακρόαση της 08.1.2020, αλλά και με το υπ’ αρ. πρωτ. Γ/ΕΙΣ/564/23.1.2020 υπόμνημά του στην Αρχή υποστήριξε ότι δεν δύναται να προβεί στη χορήγηση των αιτούμενων εγγράφων λόγω αντίθετης θέσης της μητέρας του ανήλικου και έλλειψη σχετικής συγκατάθεσης εκ μέρους της. Ειδικότερα, όσον αφορά στα φορολογικά παραστατικά, τόσο κατά την ακροαματική διαδικασία, όσο και εγγράφως με το υπόμνημα, διευκρινίσθηκε από το Κέντρο ότι αυτά εκδίδονται στο όνομα του ανήλικου τέκνου κι όχι, όπως είχε αρχικά θεωρηθεί, στο όνομα της μητέρας. Σχετικά, ωστόσο, με την τελευταία διευκρίνιση το Κέντρο επεσήμανε ότι τα φορολογικά παραστατικά «καίτοι εκδίδονται στο όνομα των ανηλίκων, μη έχοντες την συγκατάθεση της μητέρας, δεν τα διαβιβάσαμε στον πατέρα των ανηλίκων και τούτο διότι η έκδοση στο όνομα των ανηλίκων εξυπηρετεί καθαρά σκοπό δημοσίου συμφέροντος και δη την απόδοση του εκάστοτε ποσού από τον ασφαλιστικό φορέα στην έχουσα την επιμέλεια.». Επιπλέον, το Κέντρο υποστήριξε ότι ο προσφεύγων δύναται να λάβει τα αιτούμενα έγγραφα μέσω της διαδικασίας επίδειξης εγγράφων των αρ. 450 επ. ΚΠολΔ, καθώς και μέσω της διαδικασίας του αρ. 1445 ΑΚ, δηλαδή να εγχειρηθούν στον προσφεύγοντα με την παρεμβολή του αρμόδιου Εισαγγελέα.

Η Αρχή, από την ακροαματική διαδικασία, από τα στοιχεία του φακέλου της υπόθεσης, καθώς και από τα υπομνήματα που υποβλήθηκαν στην Αρχή και αφού άκουσε τον εισηγητή και τη βοηθό εισηγήτρια, η οποία αποχώρησε μετά τη συζήτηση της υπόθεσης και πριν από τη διάσκεψη και τη λήψη απόφασης και κατόπιν διεξοδικής συζήτησης,

ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΝΟΜΟ

1. Επειδή το αρ. 5 του Γενικού Κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (εφεξής ΓΚΠΔ) θέτει τις αρχές που πρέπει να διέπουν μια επεξεργασία. Σύμφωνα με την αρχή της λογοδοσίας που εισάγεται με το εν λόγω άρθρο και ορίζεται ρητώς στην δεύτερη παράγραφο αυτού, ο υπεύθυνος επεξεργασίας «φέρει την ευθύνη και είναι σε θέση να αποδείξει τη συμμόρφωση με την παράγραφο 1 («λογοδοσία»).». Η αρχή αυτή, η οποία συνιστά ακρογωνιαίο λίθο του ΓΚΠΔ, συνεπάγεται τη δυνατότητα του υπευθύνου επεξεργασίας να δύναται και να πρέπει να είναι σε θέση να αποδείξει συμμόρφωση. Επιπλέον, δίδει τη δυνατότητα στον υπεύθυνο επεξεργασίας να δύναται να ελέγξει και να τεκμηριώσει νομικά μια επεξεργασία που διενεργεί σύμφωνα με τις νομικές βάσεις που του παρέχει ο ΓΚΠΔ και το εθνικό δίκαιο προστασίας δεδομένων.
2. Επειδή σύμφωνα με το άρθρο 15 παρ. 1, 3 και 4 του ΓΚΠΔ «1. Το υποκείμενο των δεδομένων έχει το δικαίωμα να λαμβάνει από τον υπεύθυνο επεξεργασίας επιβεβαίωση για το κατά πόσον ή όχι τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που το αφορούν υφίστανται επεξεργασία και, εάν συμβαίνει τούτο, το δικαίωμα πρόσβασης στα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα στις ακόλουθες πληροφορίες: […] 2. […] 3. Ο υπεύθυνος επεξεργασίας παρέχει αντίγραφο των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που υποβάλλονται σε επεξεργασία. […] 4. Το δικαίωμα να λαμβάνεται αντίγραφο που αναφέρεται στην παράγραφο 3 δεν επηρεάζει δυσμενώς τα δικαιώματα και τις ελευθερίες άλλων.».

3. Επειδή σύμφωνα με το άρθρο 12 παρ. 3 και 4 ΓΚΠΔ «Ο υπεύθυνος επεξεργασίας παρέχει στο υποκείμενο των δεδομένων πληροφορίες για την ενέργεια που πραγματοποιείται κατόπιν αιτήματος δυνάμει των άρθρων 15 έως 22 χωρίς καθυστέρηση και σε κάθε περίπτωση εντός μηνός από την παραλαβή του αιτήματος. Η εν λόγω προθεσμία μπορεί να παραταθεί κατά δύο ακόμη μήνες, εφόσον απαιτείται, λαμβανομένων υπόψη της πολυπλοκότητας του αιτήματος και του αριθμού των αιτημάτων. Ο υπεύθυνος επεξεργασίας ενημερώνει το υποκείμενο των δεδομένων για την εν λόγω παράταση εντός μηνός από την παραλαβή του αιτήματος, καθώς και για τους λόγους της καθυστέρησης. […] 4. Εάν ο υπεύθυνος επεξεργασίας δεν ενεργήσει επί του αιτήματος του υποκειμένου των δεδομένων, ενημερώνει εντός μηνός από την παραλαβή του αιτήματος το υποκείμενο των δεδομένων για τους λόγους, για τους οποίους δεν ενήργησε και για τη δυνατότητα υποβολής καταγγελίας σε εποπτική αρχή και άσκησης δικαστικής προσφυγής.».
4. Επειδή σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 58 παρ. 2 του ΓΚΠΔ σε συνδυασμό με τις διατάξεις του άρθρου 15 παρ. 4 επ. του Ν.4624/2019 η εποπτική αρχή διαθέτει τις προβλεπόμενες στις εν λόγω διατάξεις διορθωτικές εξουσίες έναντι του υπευθύνου επεξεργασίας, όταν ο τελευταίος έχει παραβεί διατάξεις του ΓΚΠΔ και του Ν. 4624/2019.
5. Επειδή σύμφωνα με το άρ. 9 Ν.4624/2019 «η εποπτεία της εφαρμογής των διατάξεων του ΓΚΠΔ, του παρόντος και άλλων ρυθμίσεων που αφορούν την προστασία του ατόμου έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στην Ελληνική Επικράτεια ασκείται από την Αρχή που έχει συσταθεί με τον ν. 2472/1997 (Α ́50).».
6. Επειδή σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 3 περ. α) του Ν. 4624/2019 οι διατάξεις του εν λόγω νόμου εφαρμόζονται στους ιδιωτικούς φορείς, μεταξύ άλλων, εφόσον «α) ο υπεύθυνος επεξεργασίας ή ο εκτελών την επεξεργασία επεξεργάζεται δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα εντός της Ελληνικής Επικράτειας

7. Επειδή σύμφωνα με πάγια νομολογία της Αρχής (βλ. ενδεικτικά σχετικές αποφάσεις 24/2009 και 53/2010 της Αρχής, δημοσιευμένες στην ιστοσελίδα της www.dpa.gr) ο ασκών τη γονική μέριμνα του ανήλικου τέκνου του (άρ. 128 και 1510 ΑΚ) έχει καταρχήν ως νόμιμος εκπρόσωπός του το δικαίωμα πρόσβασης του ανωτέρω άρθρου 15 στα στοιχεία που αναφέρονται στο ανήλικο τέκνο του (βλ. ενδεικτικά σχετικές αποφάσεις 24/2009 και 53/2010 της Αρχής, δημοσιευμένες στην ιστοσελίδα της www.dpa.gr), εκτός εάν προβλέπεται διαφορετικά από δικαστική απόφαση (π.χ. απόφαση που ορίζει ως ασκούντα τη γονική μέριμνα τον άλλο γονέα, απόφαση απαγόρευσης επικοινωνίας με το παιδί κλπ).
8. Επειδή στην υπό κρίση υπόθεση, ο προσφεύγων άσκησε το δικαίωμα πρόσβασης για λογαριασμό του ανήλικου τέκνου του ενώπιον του Κέντρου ασκώντας την γονική μέριμνα. Ειδικότερ, ο προσφεύγων ζήτησε από το Κέντρο τον αριθμό των συνεδριών που είχε υποβληθεί το ανήλικο τέκνο του κατά τον μήνα … του 2018, καθώς και των αντίστοιχων φορολογικών παραστατικών που εκδόθηκαν στο όνομα του ανηλίκου. Το ως άνω αίτημα δεν ικανοποιήθηκε από το Κέντρο για το λόγο ότι η μητέρα του ανήλικου δεν ήταν σύμφωνη με την κοινολόγηση των αιτούμενων στοιχείων στον προσφεύγοντα. Ειδικότερα, αναφορικά με την άρνηση χορήγησης των φορολογικών παραστατικών το Κέντρο τόνισε ότι πρόκειται για δεδομένα της μητέρας και «η έκδοση στο όνομα των ανηλίκων εξυπηρετεί καθαρά σκοπό δημοσίου συμφέροντος και δη την απόδοση του εκάστοτε ποσού από τον ασφαλιστικό φορέα στην έχουσα την επιμέλεια». Άρα, κατ’ ουσίαν, το Κέντρο ισχυρίστηκε ότι τα οικονομικά παραστατικά αφορούν στο πρόσωπό της μητέρας, παρά το αναγραφόμενο σε αυτά ανήλικο τέκνο, χωρίς, ωστόσο, να αρνείται σαφώς ότι πρόκειται για προσωπικά δεδομένα του ανήλικου. Εξάλλου, ο ισχυρισμός αυτός του Κέντρου είναι αίολος, για το λόγο ότι ακόμη κι αν γίνει δεκτό ότι τα παραστατικά περιέχουν πληροφορίες που εμμέσως αφορούν στην μητέρα (π.χ. την καταβολή συγκεκριμένου ποσού εκ μέρους της για λογαριασμό του ανήλικου τέκνου), αυτό δεν συνεπάγεται ότι δεν περιέχουν και πληροφορίες του ανήλικου τέκνου, μιας και αναγράφεται σε αυτά το ονοματεπώνυμό του και άρα συνιστούν, με την στενή έννοια του όρου, και προσωπικά δεδομένα του ανηλίκου.

9. Επειδή, ακόμη κι αν γίνει δεκτό ότι τα εν λόγω φορολογικά παραστατικά συνιστούν και προσωπικά δεδομένα της μητέρας, ως καταβάλλουσας το σχετικό αναγραφόμενο επ’ αυτών ποσό, το δικαίωμα πρόσβασης του πατέρα ασκούντος τη γονική μέριμνα στα δεδομένα του τέκνου του μπορεί να περιορισθεί και, συνεπώς, να απαγορευθεί, μόνο εάν επηρεάζονται δυσμενώς τα δικαιώματα και οι ελευθερίες άλλων, δηλαδή της μητέρας, σύμφωνα με το άρθρο 15 παρ. 4 ΓΚΠΔ. Η απλή άρνηση και εναντίωση της μητέρας για χορήγηση από το Κέντρο των αιτούμενων εγγράφων σε συνδυασμό με την έλλειψη επίκλησης δυσμενούς επίδρασης στα δικαιώματα και τις ελευθερίες της μητέρας, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αποτελέσει πρόσκομμα στην ικανοποίηση του δικαιώματος πρόσβασης. Εξάλλου, το Κέντρο στο πλαίσιο της αρχής της λογοδοσίας, όφειλε να εξετάσει, εάν τίθεται ζήτημα δυσμενούς επίδρασης στα δικαιώματα και τις ελευθερίες της μητέρας, προκειμένου αιτιολογημένα να μην ικανοποιήσει το υπό κρίση δικαίωμα πρόσβασης.
10. Επειδή, τέλος, το Κέντρο δεν συμμορφώθηκε με τη σχετική εντολή της Αρχής για ικανοποίηση του δικαιώματος πρόσβασης του προσφεύγοντος στα προσωπικά δεδομένα του ανήλικου τέκνου του, όπως προκύπτει από το με αριθμ. πρωτ. Γ/ΕΞ/3027-2/11.11.2018 έγγραφό της.Για τους λόγους αυτούς

Η Αρχή:

1. Δίνει εντολή στο Κέντρο να χορηγήσει τα έγγραφα που αναφέρονται στο ιστορικότης παρούσας στον Α, συμπεριλαμβανομένων και των φορολογικών παραστατικών, για τους λόγους που αναφέρονται στο σκεπτικό της παρούσας, σύμφωνα με το άρθρο 58 παρ. 2 στοιχ. γ’ ΓΚΠΔ.
2. Επιβάλλει στο Κέντρο διοικητικό πρόστιμο τριών χιλιάδων (3.000) ευρώ για μη ικανοποίηση του δικαιώματος πρόσβασης σύμφωνα με τα άρθρα 58 παρ. 2 στοιχ. θ ́ και 83 παρ. 5 στοιχ. β ́ ΓΚΠΔ.