Το τελευταίο διάστημα η ελληνική κοινωνία βρίσκεται μπροστά σε ένα κύμα διαρκών ανατιμήσεων σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες, που δημιουργούν σημαντικά προβλήματα, ακόμη και κίνδυνο επιβίωσης, στην πλειοψηφία των συμπολιτών μας. Βασικό θέμα συζήτησης και προβληματισμού αποτελούν οι τεράστιες αυξήσεις στους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας, γεγονός που ταλανίζει το σύνολο των πολιτών και εκτροχιάζει τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς.
Εκτός από τη εκτόξευση των λογαριασμών λόγω της κρίσης και του πολέμου στην Ουκρανία, η αύξηση στους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας προκλήθηκε όταν οι εταιρείες – πάροχοι ηλεκτρικής ενέργειας αντικατέστησαν την προϊσχύουσα μέχρι τώρα για τα τιμολόγια ρεύματος χαμηλής τάσης (π.χ. τα οικιακά τιμολόγια Γ1 και Γ1Ν) ρήτρα CO2 με την Ρήτρα Αναπροσαρμογής.
Η ρήτρα CO2 είχε ενσωματωθεί στα οικιακά τιμολόγια των Παρόχων ηλεκτρικής ενέργειας από το Νοέμβριο του 2019, ώστε σε περίπτωση αύξησης των τιμών δικαιωμάτων ρύπων μελλοντικά, ένα μέρος του κόστους με το οποίο θα επιβαρυνόταν η εκάστοτε εταιρεία για δικαιώματα λόγω των ποσοτήτων CO2 (διοξειδίου του άνθρακα) που εκπέμπουν οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής της να μετακυλύεται στο εξής αυτόματα στους λογαριασμούς της. Από τον Νοέμβριο του 2019 και έως τον Απρίλιο του 2021, έχει αυξηθεί περίπου 60%, από 25,18 ευρώ ανά τόνο σε 40,96 ευρώ.  Μεταξύ Μαρτίου και Απριλίου 2021), η άνοδος προσέγγισε το 8%.  Ήδη από τις αρχές του έτους ο δείκτης είχε διαμορφωθεί σε τέτοια επίπεδα (περί τα 31 ευρώ ανά τόνο), που «επέτρεπαν» την ενεργοποίηση της ρήτρας. Η αύξηση των τιμών των δικαιωμάτων ρύπων ήρθε ως φυσικό επακόλουθο της ενίσχυσης της οικονομικής δραστηριότητας  μετά την καθίζηση που παρατηρήθηκε κατά τους πρώτους μήνες πανδημίας. Συνέπεσε δε με την απόφαση των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων να υιοθετήσουν ακόμα πιο φιλόδοξους στόχους για την μείωση των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου, που λειτουργεί ως ακόμα πιο ισχυρό αντικίνητρο για τη χρήση ορυκτών καυσίμων.

Τι είναι όμως η μέχρι πρότινος άγνωστη σε πολλούς ρήτρα αναπροσαρμογής;

Η Οριακή Τιμή Συστήματος (ΟΤΣ) ή Ρήτρα Αναπροσαρμογής είναι η τιμή χονδρικής με την οποία αγοράζουν το ρεύμα οι Πάροχοι Ρεύματος από τον ΛΑΓΗΕ (κρατική εταιρεία). Δηλαδή, η Ρήτρα Αναπροσαρμογής εξαρτάται από την τιμή που έχει η χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Η τιμή αγοράς ρεύματος παρουσιάζει διακυμάνσεις λόγω του βασικού κανόνα προσφοράς & ζήτησης. Όταν υπάρχει μεγάλη κατανάλωση ρεύματος (ζήτηση), πρέπει αντίστοιχα να υπάρχει και μεγάλη παραγωγή ρεύματος (προσφορά). Κατ’ ουσία, η Ρήτρα Αναπροσαρμογής Χρεώσεων Προμήθειας είναι ένας μηχανισμός αναπροσαρμογής των χρεώσεων προμήθειας και αντικατοπτρίζει τις διακυμάνσεις του κόστους προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας.
Η Ρήτρα Αναπροσαρμογής αποτυπώνει το Κόστος προμήθειας του προμηθευτή για έκαστο μήνα κατανάλωσης του κάθε λογαριασμού και εφαρμόζεται επί του συνόλου της κατανάλωσης έναντι και εκκαθαριστικών λογαριασμών, ενώ ο τρόπος εφαρμογής της Ρήτρας Αναπροσαρμογής Χρεώσεων Προμήθειας αναγράφεται στο εκάστοτε τιμολόγιο προμήθειας. Συνεπώς, για κάθε ημερολογιακό μήνα υπολογίζεται η αντίστοιχη Πίστωση/Χρέωση Αναπροσαρμογής που προκύπτει από τον τύπο υπολογισμού και πολλαπλασιάζεται με τις «κιλοβατόρες» (kWh) κατανάλωσης του ημερολογιακού μήνα.
Συνεπώς, οι διακυμάνσεις στους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας και κυρίως η αύξηση του ποσού των λογαριασμών αυτών οφείλονται στο γεγονός ότι η ισχύουσα μέχρι τώρα σταθερή Ρήτρα CO2, που βασιζόταν στη διακύμανση των τιμών με βάση τα δικαιώματα εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα, αντικαταστάθηκε από τη Ρήτρα Αναπροσαρμογής, που βασίζεται στην τιμή που έχει η χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.
Η χονδρική τιμή ρεύματος στην Ελλάδα ορίζεται κάθε μέρα από τον αρμόδιο φορέα (ΛΑΓΗΕ) και ανακοινώνεται στους παρόχους. Αν ξεπεράσει το άνω όριο μιας ουδέτερης ζώνης τιμών που καθορίζεται στην σύμβαση, ο πάροχος επιβαρύνει τον καταναλωτή, ενώ αν είναι μικρότερη από το κάτω όριο, αντίστοιχα, κάνει πίστωση. Είναι προφανές ότι το υψηλό κόστος χονδρικής είναι πάνω από το όριο σύμβασης όλων των παρόχων (αφού μιλάμε για 3πλάσια τιμή από τις αρχές του έτους), οπότε όλοι οι καταναλωτές έχουν επιβάρυνση σε όποιο πάροχο και αν βρίσκονται.
Αξίζει να σημειωθεί ότι από τις 5 Αυγούστου 2021 η κύρια εταιρεία – Πάροχος ηλεκτρικής ενέργειας έχει εισάγει τον νέο τρόπο τιμολόγησης για το ρεύμα που καταναλώνεται από νοικοκυριά αλλά και επαγγελματίες στη χαμηλή τάση. Η εκτίναξη των τιμολογίων όμως συνέβη κατά τους χειμερινούς μήνες, ήτοι από τον Δεκέμβριο του 2021, ακριβώς επειδή υπήρξε μεγαλύτερη κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος, και άρα μεγαλύτερη ζήτηση αυτού.
Το θέμα της αύξησης των τιμών στους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας (και φυσικού αερίου) απασχόλησε τόσο τη ΡΑΕ (Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας), όσο και το ΙΝΚΑ (Ινστιτούτο Καταναλωτών), αλλά και τον Συνήγορο του Καταναλωτή.
Ειδικότερα, η ΡΑΕ έχει προτείνει ένα σχέδιο που θα ενισχύσει τη διαφάνεια και την επαληθευσιμότητα των χρεώσεων αλλά και τη δυνατότητα κατανόησης από τον Καταναλωτή των χρεώσεων του Τιμολογίου του. Συνοπτικά, προτείνει τη δημιουργία δύο γενικών κατηγοριών Τιμολογίων, που θα προσφέρονται από κάθε Πάροχο, ένα Σταθερής χρέωσης, δηλαδή ανεξαρτήτως των διακυμάνσεων της χονδρεμπορικής αγοράς, και ένα Κυμαινόμενης Χρέωσης, που θα ενσωματώνει το ρίσκο των διακυμάνσεων της χονδρεμπορικής αγοράς. Φυσικά, η διακύμανση θα είναι εντός ευκρινών ορίων, ενώ θα υπάρχει και εποπτεία από την ΡΑΕ στους προμηθευτές – Παρόχους.
Ο λόγος που η ΡΑΕ στηρίζει και προωθεί τόσο πολύ τη διαφάνεια στον υπολογισμό των χρεώσεων των τιμολογίων είναι το γεγονός ότι το τελευταίο διάστημα παρατηρήθηκε ότι ενώ στο παρελθόν οι εταιρείες-πάροχοι για να μπουν στην αγορά έκαναν προτάσεις ελκυστικές για να προσελκύσουν πελάτες, χωρίς να διασφαλίζουν ότι μπορούν να τους δίνουν την υποσχόμενη ηλεκτρική ενέργεια στην προδιαγεγραμμένη τιμή, τώρα που αυξήθηκε κατά πολύ η τιμή του ρεύματος, προσπαθούν να αλλάξουν τους όρους στα συμβόλαια με ρήτρα σταθερής τιμής του ρεύματος, βάζοντας μια ειδοποίηση στα «ψιλά γράμματα» μέσα στον λογαριασμό του ρεύματος, με την οποία ενημερώνουν ότι ένας όρος του συμβολαίου πολύ σημαντικός όπως είναι η τιμή, αλλάζει μονομερώς, και ότι εισάγεται η ρήτρα αναπροσαρμογής. Πολλοί καταναλωτές δεν αντιλήφθηκαν την αλλαγή αυτού του όρου, παρά μόνον αργά, όταν τους ήρθε ο αυξημένος λογαριασμός.
Σχετικά με αυτές τις αθέμιτες πρακτικές, έχει τοποθετηθεί και το ΙΝ.ΚΑ. και ο Συνήγορος του Καταναλωτή. Συγκεκριμένα υποστηρίζουν ότι αν οι αλλαγή της Ρήτρας έγινε κατά αυτό τον τρόπο, καταναλωτής έχει δικαίωμα να μην πληρώσει την αυξημένη τιμή, να καταγγείλει την εταιρεία που το έκανε και να κάνει σύμβαση με μια άλλη εταιρία. Παράλληλα, πιέζουν τη ΡΑΕ να λάβει πιο δραστικά μέτρα θεωρώντας ότι, αφού είναι εποπτεύουσα Αρχή, μπορεί να επιβάλει διοικητικές κυρώσεις και εάν οι εταιρίες δεν επανορθώσουν, να τις αποβάλει από την αγορά.
Την ίδια στιγμή το ΙΝ.ΚΑ. προτείνει στους καταναλωτές την άσκηση ομαδικών αγωγών κατά των παρόχων ηλεκτρικής ενέργειας, αναφορικά με ζήτημα της ρήτρας αναπροσαρμογής. Για το λόγο αυτό, οργάνωσε Ειδική Γραμματεία Συλλογικής Αγωγής, για την άμεση ενημέρωση και την εξυπηρέτηση των καταναλωτών, που επιθυμούν να συμμετέχουν στη Συλλογική Αγωγή.
Ήδη έχουν δημοσιευθεί κάποιες αποφάσεις σταθμοί σχετικά με την ρήτρα αναπροσαρμογής. Για παράδειγμα, το Ειρηνοδικείο Αθηνών, το οποίο με προσωρινή διαταγή βάζει φρένο στο ενδεχόμενο να κοπεί το ηλεκτρικό ρεύμα εάν δεν εξοφληθεί και η «ρήτρα αναπροσαρμογής», η νομιμότητα της οποίας αμφισβητείται. Στο δικαστήριο προσέφυγε επιχειρηματίας, προκειμένου να εμποδίσει τη διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος στην επιχείρησή του, καθώς δεν είχε πληρώσει το υπέρογκο ποσό της «ρήτρας αναπροσαρμογής», που συμπεριελήφθη στους λογαριασμούς του ρεύματος.
Στην προσπάθεια της να βρει λύσει στο πρόβλημα αυτό, από την πλευρά της και η ελληνική κυβέρνηση σκοπεύει από τον Ιούνιο και έπειτα να επεξεργαστεί σειρά σχετικών προτάσεων. Την επικρατέστερη λύση αποτελεί ένα σχέδιο που προβλέπει επιβολή πλαφόν στην χονδρική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Ειδικότερα θα επιχειρηθεί η επιβολή ανώτατου ορίου στο κόστος παραγωγής σε κάθε τεχνολογία ξεχωριστά (φυσικό αέριο, λιγνίτη, ΑΠΕ κλπ) και επιδότηση των ηλεκτροπαραγωγών για το κόστος που ξεπερνά το ανώτατο όριο για να καλυφθεί η διαφορά. Στόχος είναι να αποκλιμακωθούν οι χονδρεμπορικές τιμές και να φτάσουν από τα περίπου 250 ευρώ που κινούνται τον Απρίλιο στα 100 ευρώ που ήταν ο μέσος όρος του περσινού καλοκαιριού. Συγκεκριμένα, τον περασμένο Ιούνιο η μηνιαία τιμή εκκαθάρισης τον Ιούνιο του 2021 διαμορφώθηκε σε 83,47€/mWH, τον Ιούλιο του 2021 σε 101,86€/mWH και τον Αύγουστο του 2021 σε 121,72€/mWH.
Με αυτό το πλάνο, η Κυβέρνηση στοχεύει στο να φτάσει η τιμή που φτάνει στον καταναλωτή στα επίπεδα προ ενεργειακής κρίσης, δηλαδή περίπου 0,15 με 0,16 ευρώ την κιλοβατώρα. Τον Μάρτιο η μέση λιανική τιμή στην Ελλάδα ανήλθε σε 0,236 ευρώ/KWh με τη μέση χονδρεμπορική τιμή να κλείνει στα 272,68ευρώ/MWh. Ουσιαστικά, με αυτό το σχέδιο επιχειρείται να τεθεί ένα φρένο στη ρήτρα αναπροσαρμογής, η οποία ενεργοποιείται από τους παρόχους όταν η χονδρεμπορική τιμή ξεπερνά τη βάση που έχει θέσει ο καθένας ξεχωριστά (Κοντά στα 50€/mWH συνήθως).
Η κινητοποίηση, προκειμένου να μπει ένα τέλος στις παράνομες και υπέρογκες χρεώσεις των Παρόχων ηλεκτρικής ενέργειας, είναι και πρέπει να είναι συλλογικές. Σας προτρέπουμε καταρχάς να διαβάζετε πολύ προσεκτικά τους όρους των συμβολαίων ηλεκτρικής ενέργειας που υπογράφετε, καθώς και να λαμβάνετε εκ των προτέρων την απαραίτητη πληροφόρηση σχετικά με τη Ρήτρα αναπροσαρμογής και τις χρεώσεις των τιμολογίων.

 

  • ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΑΡΘΡΟ ΣΥΝΤΑΧΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΑΣΚ. ΔΙΚΗΓΟΡΟΥ, ΖΩΗΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΥ.