Σύμφωνα με το άρθρο 363 Π.Κ. όπως ισχύει σήμερα «Όποιος με οποιονδήποτε τρόπο ενώπιον τρίτου ισχυρίζεται ή διαδίδει για κάποιον άλλον εν γνώσει του ψευδές γεγονός που μπορεί να βλάψει την τιμή ή την υπόληψη του άλλου τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών (3) μηνών και χρηματική ποινή και αν τελεί την πράξη δημόσια με οποιονδήποτε τρόπο ή μέσω του διαδικτύου, με φυλάκιση τουλάχιστον έξι (6) μηνών και χρηματική ποινή. Στην έννοια του τρίτου δεν περιλαμβάνονται δημόσιοι λειτουργοί ή υπάλληλοι που λαμβάνουν γνώση των ισχυρισμών για τα διάδικα μέρη, κατά την ενάσκηση καθήκοντος στο πλαίσιο πολιτικής, ποινικής ή διοικητικής δίκης».
Για τη θεμελίωση του εγκλήματος της συκοφαντικής δυσφήμησης, απαιτείται αντικειμενικώς μεν ισχυρισμός ή διάδοση από το δράστη για άλλον, ενώπιον τρίτου, ψευδούς γεγονότος, το οποίο μπορεί να βλάψει την τιμή ή την υπόληψη του άλλου, ήτοι γεγονός πρόσφορο να επιφέρει την προσβολή της τιμής, υποκειμενικώς δε δόλος, ο οποίος περιλαμβάνει, αφενός μεν, τη γνώση του δράστη με την έννοια της βεβαιότητας ότι το γεγονός αυτό είναι ψευδές και μπορεί να βλάψει την τιμή ή την υπόληψη του άλλου και αφετέρου τη θέληση αυτού να ισχυριστεί ή διαδώσει ενώπιον τρίτου το γεγονός αυτό. Η προσφορότητα κρίνεται από τον τόπο, χρόνο, το είδος του γεγονότος, από τον τρίτο ή τρίτους ενώπιον των οποίων διαδίδεται και γενικά από τις περιστάσεις (ΑΠ 302/2020).
Αυτό το οποίο αξιολογείται είναι το γεγονός, δηλαδή οποιοδήποτε συμβάν του εξωτερικού κόσμου, αναγόμενο στο παρόν ή παρελθόν, υποπίπτον στις αισθήσεις και δυνάμενο να αποδειχθεί, αντίκειται δε προς την ηθική και ευπρέπεια (ΑΠ 855/2022 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Όμως, δεν αποκλείεται στην έννοια του γεγονότος να υπαχθούν και η έκφραση γνώμης ή αξιολογικής κρίσης, ακόμη δε και χαρακτηρισμός, οσάκις αμέσως ή εμμέσως υποκρύπτονται, συμβάντα και αντικειμενικά εκδηλωτικά στοιχεία, τα οποία, στη συγκεκριμένη περίπτωση συνιστούν προσβολή της προσωπικότητας, δηλαδή μόνον όταν συνδέονται και σχετίζονται με το γεγονός κατά τέτοιο τρόπο, ώστε ουσιαστικούς να προσδιορίζουν την ποσοτική και ποιοτική του βαρύτητα, άλλως μπορεί να αποτελούν εξύβριση κατά το άρθρο 361 του ΠΚ (ΤριμΝαυτοδΠειραιά 52/2023, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 1025/2016, ΑΠ 956/2019, 1069/2019, όλες δημοσιευμένες στην ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
Σημειώνεται στο σημείο αυτό, ότι μέχρι και την έναρξη ισχύος του Ν. 4619/2019, ήτοι 01-07-2019, δυνάμει του οποίου καταργήθηκε ο μέχρι τότε ισχύων Ποινικός Κώδικας, στο άρθρο 364 αυτού προβλεπόταν και ποινικοποιούνταν το αδίκημα της (απλής) δυσφήμησης μόνο όταν στρεφόταν σε βάρος Ανωνύμων Εταιρειών, το οποίο πλέον όμως έχει καταργηθεί. Περαιτέρω, με το νέο Ν. 5090/2024 καταργήθηκε από την 1.5.2024 το αδίκημα της απλής δυσφήμησης που προβλεπόταν στο άρθρο 362 Π.Κ., ακόμα κι όταν στρέφεται σε βάρος φυσικών προσώπων.
Συνεπεία των ανωτέρω, σε ποινικό επίπεδο δεν τιμωρείται πλέον καθόλου το ποινικό αδίκημα της δυσφήμησης, της δυσφήμησης εκείνης δηλαδή που επέφερε μείωση και τιμή της υπόληψης του θιγομένου, χωρίς όμως να αφορά αναληθή γεγονότα, ούτε όμως και το αδίκημα της συκοφαντικής δυσφήμησης όταν στρέφεται σε βάρος εταιρειών. Θα μπορούσε ενδεχομένως να θεωρηθεί ότι, το αδίκημα της συκοφαντικής δυσφήμησης τελείται σε βάρος των εταίρων αυτής, εφόσον ταυτοχρόνως από την κατά περίπτωση συκοφαντική διάδοση ή ισχυρισμό, προσβάλλονται και πτυχές της προσωπικότητας των τελευταίων.
Τα πράγματα είναι διαφορετικά και στην περίπτωση των ατομικών επιχειρήσεων, που στην ουσία η πράξη στρέφεται κατά του διατηρούντος την επιχείρηση φυσικού προσώπου. Έτσι, όπως έχει κριθεί νομολογιακά, η ανάρτηση αρνητικών αξιολογήσεων και σχολίων για έναν επαγγελματία και τις υπηρεσίες του στους ιστοτόπους google ή google business, συνιστά περίπτωση προσβολής της φήμης και της υπόληψης του, η οποία ως τέτοια στοιχειοθετεί το ποινικό αδίκημα της συκοφαντικής δυσφήμησης, εφόσον οι εν λόγω ισχυρισμοί ή διαδόσεις είναι ψευδείς (Βλ. ΤριμΝαυτοδΠειραιά 52/2023,ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
Από τα ως άνω αναφερόμενα προκύπτει ότι, καταρχήν, προκειμένου να θεωρηθεί κατά τις διατάξεις του Ποινικού Κώδικα ότι μία αρνητική αξιολόγηση στον ιστότοπο google για μια επιχείρηση συνιστά πράγματι πράξη συκοφαντικής δυσφήμισης, η οποία με τη σειρά της επισύρει την ποινική τιμώρηση του δράστη, θα πρέπει σε αυτή να εμπεριέχονται κάποιοι αρνητικοί σχολιασμοί ως προς την εκάστοτε επιχείρηση, τις παρεχόμενες από αυτή υπηρεσίες κλπ.
🔶 Πιο σύνθετη είναι η περίπτωση αρνητικής αξιολόγησης μιας επιχείρησης με ένα αστέρι, η οποία δεν συνοδεύεται από κάποιο αρνητικό σχόλιο για τις υπηρεσίες της επιχείρησης.
Στην περίπτωση αυτή, δεδομένου του γεγονότος ότι, μόνη η τοποθέτηση ενός αστεριού δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελεί διάδοση ή ισχυρισμό αναφορικά με κάποιο γεγονός του εξωτερικού κόσμου, σύμφωνα με τις προϋποθέσεις του νόμου, η αξιολόγηση ενός αστεριού θα μπορούσε καταρχήν να θεωρηθεί μόνο ως έκφραση γνώμης, εκτός κι αν συνοδεύεται από άλλους παράγοντες και χαρακτηρισμούς, οι οποίοι έστω και εμμέσως υποκρύπτουν αντικειμενικά συμβάντα και γεγονότα πρόσφορα να οδηγήσουν σε προσβολή της φήμης και των λοιπών προστατευόμενων εννόμων αγαθών μιας επιχείρησης.
Εφόσον μια επιχείρηση δεχθεί αρνητική αξιολόγηση στον ιστότοπο google ή google business και εν γένει στο διαδίκτυο (όπως λόχου χάρη στην σελίδα μιας επιχείρησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης), μπορεί, υπό προϋποθέσεις, εκτός από την ποινική καταδίκη του δράστη, να προστατευτεί κατά τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα, ήτοι να αξιώσει την άρση της γενόμενης προσβολής και την παράλειψή της στο μέλλον, καθώς επιπλέον και καταβολή χρηματικής ικανοποίησης για την ηθική βλάβη που υπέστη, ενώ δεν αποκλείεται και η καταβολή αποζημίωσης κατά τις διατάξεις των αδικοπραξιών.
Πράγματι, στη διάταξη του άρθρου 57 Α.Κ. προβλέπεται ότι, σε περίπτωση προσβολής προσωπικότητας o θιγόμενος έχει δικαίωμα να απαιτήσει να αρθεί η προσβολή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον. Ενώ, σύμφωνα με το άρθρο 59 Α.Κ., εφόσον η προσβολή είναι παράνομη και επιπλέον υπαίτια, ο θιγόμενος μπορεί να διεκδικήσει χρηματική ικανοποίηση για την προκληθείσα σε βάρος του ηθική βλάβη, χωρίς να αποκλείεται και η αξίωση αποζημίωσης, κατά τις διατάξεις των αδικοπραξιών.
Συνιστά δε παράνομη πράξη και η πράξη που προβλέπεται σε επιτακτικούς ή απαγορευτικούς κανόνες δικαίου, όπως είναι η περίπτωση των αδικημάτων του Ποινικού Κώδικα, μεταξύ των οποίων και αυτού της συκοφαντικής δυσφήμησης.
Αν και οι πράξεις συκοφαντικής δυσφήμησης δεν τιμωρούνται σε ποινικό επίπεδο όταν στρέφονται σε βάρος εταιρειών, εντούτοις τα νομικά πρόσωπα και οι εταίροι αυτών μπορούν να αξιώσουν από τα πολιτικά δικαστήρια χρηματική ικανοποίηση για την προκληθείσα σε βάρος τους ηθική βλάβη. Ειδικότερα, τα νομικά πρόσωπα δικαιούνται να αξιώσουν χρηματική ικανοποίηση λόγω της ηθικής βλάβης που υπέστησαν, εφόσον υπέστησαν προσβολή σε εκφάνσεις της προσωπικότητάς τους, ως νομικών προσώπων, όπως είναι η εμπορική πίστη, η φήμη και το κύρος μιας εταιρείας.
🔶 Εν κατακλείδι, σε περίπτωση αρνητικής αξιολόγησης μιας επιχείρησης μέσω του ιστότοπου google ή google business, εφόσον από την εν λόγω αξιολόγηση αμέσως ή εμμέσως υποκρύπτονται, συμβάντα και αντικειμενικά εκδηλωτικά στοιχεία, τα οποία, στη συγκεκριμένη περίπτωση συνιστούν προσβολή της προσωπικότητας και υπό την προϋπόθεση ότι τα εν λόγω συμβάντα είναι αναληθή, στοιχειοθετείται το ποινικό αδίκημα της συκοφαντικής δυσφήμησης, κατ’ άρθρο 363 Π.Κ.
Επιπλέον, και υπό τις προϋποθέσεις του άρθρου 57 Α.Κ., ο θιγόμενος μπορεί να αξιώσει να αρθεί η προσβολή, εφόσον εξακολουθεί να λαμβάνει χώρα, ενώ αν υφίσταται βάσιμος κίνδυνος επανάληψης της προσβολής στο μέλλον, δύναται να ζητήσει να παραλειφθεί στο μέλλον. Επιπλέον, όπως προκύπτει από το άρθρο 59 Α.Κ., μπορεί να αξιώσει και χρηματική ικανοποίηση για την, συνεπεία της προσβολής της προσωπικότητάς του, ηθική του βλάβη, χωρίς να αποκλείεται και η περίπτωση επιδίκασης αποζημίωσης κατά τις διατάξεις των αδικοπραξιών.
📍 Το παρόν άρθρο συντάχθηκε με την επιστημονική επιμέλεια της δικηγόρου, Ελένης Χ. Χατζηλίου και αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του δικηγορικού μας γραφείου.