ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΔΙΚΑΙΟ
ΜονΠρΘεσ 14129/2018
Γονική μέριμνα: σε περίπτωση διακοπής της έγγαμης συμβίωσης και δημιουργίας χωριστής εγκατάστασης, η άσκηση της γονικής μέριμνας ανήλικου τέκνου ρυθμίζεται από το δικαστήριο με κατευθυντήρια γραμμή το συμφέρον του τέκνου· ανάλογα με την ωριμότητά του ζητείται και συνεκτιμάται η γνώμη του ανήλικου τέκνου, εφόσον έχει διαμορφωθεί φυσιολογικά και αβίαστα· το δικαστήριο λαμβάνει, ακόμη, υπόψη του τους δεσμούς του ανηλίκου με τους γονείς του και τις ενδεχόμενες συμφωνίες τους χωρίς διακρίσεις εξαιτίας του φύλου, της κοινωνικής προέλευσης ή της περιουσίας· κριτήρια προσδιορισμού του συμφέροντος του τέκνου αποτελούν οι ικανότητες των γονέων, το επάγγελμά τους, η κοινωνική δράση τους, η ικανότητα αντιμετώπισης των θεμάτων των νέων και η σταθερότητα των συνθηκών ανάπτυξης του τέκνου.
Επιμέλεια: περιλαμβάνει το δικαίωμα καθορισμού του τόπου διαμονής του ανήλικου τέκνου· η μεταφορά του τέκνου στο εξωτερικό από τον γονέα που έχει την επιμέλειά του μπορεί να θεμελιώσει δικαίωμα του άλλου γονέα να ζητήσει την ανάθεσή της σ΄ αυτόν στα πλαίσια του συμφέροντος του τέκνου.
Επικοινωνία: αν ο γονέας που έχει την επιμέλεια του ανήλικου τέκνου το μεταφέρει σε άλλη χώρα της επιλογής του, ο άλλος γονέας δικαιούται, στο πλαίσιο της άσκησης του δικαιώματος επικοινωνίας, να το μεταφέρει στην Ελλάδα για το χρονικό διάστημα που θα καθορίζει η απόφαση του δικαστηρίου.
Επικείμενη εγκατάσταση στη Μεγάλη Βρετανία ανηλίκου που πάσχει από δυσλεξία και σύνδρομο του Asperger λόγω εργασίας της μητέρας του· μετά τη διάγνωση παρακολουθεί εξατομικευμένο θεραπευτικό πρόγραμμα, που παρέχεται από το σχολείο υποστηρικτική διδασκαλία και εξετάζεται μόνο προφορικά ενώ έχει ενταχθεί πλήρως στο σχολικό περιβάλλον· οι επιδόσεις του είναι από πολύ καλές έως άριστες, εκτός από την αγγλική γλώσσα διότι η εκμάθησή της από δυσλεκτικά άτομα είναι πλέον δύσκολη· κατά την κρίση του δικαστηρίου, η μετεγκατάσταση του ανηλίκου αυτού στη Μεγάλη Βρετανία για μία διετία δεν συμπλέει με το συμφέρον του, αφού άτομα που πάσχουν από το σύνδρομο του Asperger χρειάζονται σταθερή καθημερινότητα και ενδελεχή προετοιμασία ενόψει τέτοιων αλλαγών· επίσης, δεν κρίνεται αναγκαία ούτε η μετεγκατάσταση της ανήλικης αδερφής του στο εξωτερικό, αφού έτσι θα απομακρυνθεί από το οικείο περιβάλλον της και τον πατέρα της ενώ θα αποκοπεί από τον αδερφό της με τον οποίο είναι ιδιαίτερα συνδεδεμένη· αναθέτει την επιμέλεια των ανηλίκων στον πατέρα τους που θα παραμείνει στην Ελλάδα.
Από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 1510 παρ. 1, 1511 παρ. 1,2, 1513 παρ. 1 εδ. 1. 1514 και 1518 παρ. 1 του Α.Κ. σε συνδυασμό προς εκείνες των άρθρων 3 παρ. 1 και 9 παρ. 3 του ν. 2101/1992 «Κύρωση της διεθνούς συμβάσεως για τα δικαιώματα του παιδιού» προκύπτει ότι η γονική μέριμνα για το ανήλικο τέκνο είναι καθήκον και δικαίωμα των γονέων του, οι οποίοι την ασκούν από κοινού. Η γονική μέριμνα περιλαμβάνει, τόσο την επιμέλεια του προσώπου του τέκνου, η οποία περιλαμβάνει, ιδίως, την ανατροφή, επίβλεψη, μόρφωση και εκπαίδευση εκείνου, καθώς και τον προσδιορισμό του τόπου της διαμονής του, όσο και τη διοίκηση της περιουσίας του τέκνου και την εκπροσώπησή του σε κάθε υπόθεση, δικαιοπραξία, ή δίκη, που αφορούν στο πρόσωπο ή την περιουσία του (ΑΠ 1910/2005 ΕλλΔνη 2006. 442, ΑΠ 215/1998 ΕλλΔνη 39.1277).
Σε περίπτωση διακοπής της συμβιώσεως των συζύγων καταργήσεως του συζυγικού οίκου και δημιουργίας χωριστής εγκατάστασης των γονέων, η άσκηση της γονικής μέριμνας του ανηλίκου τέκνου τους, κατόπιν άσκησης σχετικής αγωγής, ρυθμίζεται από το Δικαστήριο, το οποίο μπορεί να την αναθέσει σε έναν από τους γονείς ή και σε τρίτο ή να την κατανείμει μεταξύ των γονέων. Για τη λήψη της σχετικής απόφασης το Δικαστήριο λαμβάνει υπόψη του τους έως τότε δεσμούς του τέκνου με τους γονείς, καθώς και τις τυχόν συμφωνίες που έκαναν οι γονείς του τέκνου, σχετικά με την επιμέλεια και τη διοίκηση της περιουσίας του, η οποία επιμαρτυρεί την κοινή και κατά τεκμήριο αντικειμενική αντίληψη για το συμφέρον του τέκνου (ΑΠ 414/2010 δημοσίευση σε ΤΝΠ ΔΣΑ, ΑΠ 1976/2008 ΝοΒ 57. 935), το οποίο (συμφέρον) πρέπει να αποτελεί την κατευθυντήρια γραμμή για τη ρύθμιση της άσκησης της γονικής μέριμνας, το συμφέρον δε τούτου εφόσον δεν υπάρχει κάποιος περιορισμός από το νόμο, λαμβάνεται υπό έννοια ευρεία και για τη διατύπωση της συνδρομής εξετάζονται σε συνδυασμό και συνθετικά όλα τα επωφελή και πρόσφορα για το ανήλικο τέκνο στοιχεία και περιστάσεις (ΑΠ 1218/2006 ΕλλΔνη 2006.1354). Ανάλογα με την ωριμότητα του τέκνου πρέπει να ζητείται και να συνεκτιμάται η γνώμη του, εφόσον αυτή έχει αναπτυχθεί φυσιολογικά και αβίαστα ως προïόν της ελεύθερης και ανεπηρέαστης επιλογής του ανηλίκου.
Από τις ίδιες ως άνω διατάξεις προκύπτει ότι επιβάλλεται στο Δικαστήριο, για τη λήψη της απόφασής του, ο σεβασμός της ισότητας, μεταξύ των γονέων χωρίς διακρίσεις εξαιτίας του φύλλου, της κοινωνικής προέλευσης ή της περιουσίας. Οι ικανότητες των γονέων, το περιβάλλον, το επάγγελμα, η πνευματική τους ανάπτυξη και η δράση τους στο κοινωνικό σύνολο, η ικανότητα προσαρμογής τους στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας μέσα στα πλαίσια της λογικής και ορθολογικής αντιμετώπισης των θεμάτων των νέων, η σταθερότητα των συνθηκών ανάπτυξης του τέκνου χωρεί εναλλαγές στις συνθήκες διαβίωσης, περιλαμβάνονται στα κριτήρια προσδιορισμού του συμφέροντος του τέκνου. Αυτό δε ισχύει ανεξάρτητα από την υπαιτιότητα των γονέων ως προς το διαζύγιο ή την διακοπή της έγγαμης συμβίωσης, εκτός αν η συμπεριφορά του υπαίτιου έχει επιδράσει και στην άσκηση της γονικής μέριμνας – επιμέλειας, ώστε να ανακύπτει αντίθεση στο συμφέρον του τέκνου, λόγω της έκτασης και της βαρύτητας της συμπεριφοράς του αυτής δηλωτικής της δομής του χαρακτήρα του και της εν γένει προσωπικότητάς του, έτσι ώστε και έναντι του τέκνου να αναμένεται από αυτόν η τήρηση της ίδιας συμπεριφοράς. Εξάλλου, το συμφέρον του τέκνου, ως αόριστη νομική έννοια με αξιολογικό περιεχόμενο, εξειδικεύεται από το Δικαστήριο της ουσίας (ΑΠ 1316/2009 δημοσίευση σε ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΕφΘεσ 564/2008 Αρμ. 2008.1836).
Περαιτέρω, ενόψει του ότι η επιμέλεια, έστω και προσωρινή, του ανηλίκου, περιλαμβάνει, βάσει των προρρηθέντων διατάξεων των άρθρων 1518 Α.Κ. και 5 της Διεθνούς Σύμβασης της Χάγης, που κυρώθηκε με το Ν. 2102/1992, και τον καθορισμό του τόπου διαμονής του ανηλίκου, ευχερώς συνάγεται ότι ο γονέας στον οποίο έχει ανατεθεί, έστω και προσωρινά η επιμέλεια του προσώπου του ανήλικου τέκνου, έχει δικαίωμα καθορισμού του τόπου διαμονής του, στα πλαίσια δε αυτού του δικαιώματος μπορεί να απομακρύνει το τέκνο από την Ελλάδα και να το εγκαταστήσει σε άλλη χώρα επιλογής του (βλ. ΕφΘ 485/1999 Αρμ. 2001.480). Στην περίπτωση αυτή, ο άλλος γονέας έχει δικαίωμα, στα πλαίσια άσκησης του δικαιώματος επικοινωνίας με το τέκνο, να το μεταφέρει στην Ελλάδα (όπου είναι ο τόπος της δικής του διαμονής) για ορισμένο χρονικό διάστημα, η διάρκεια του οποίου θα ορισθεί από το δικαστήριο με τη ρυθμίζουσα την άσκηση του δικαιώματος της προσωπικής επικοινωνίας δικαστική απόφαση (Γνμδ. ΕισΑΠ 1/1999 ΝοΒ 48.272).
Σε κάθε περίπτωση η μεταφορά του τέκνου από τον γονέα που έχει την επιμέλεια του στο εξωτερικό μπορεί να θεμελιώσει δικαίωμα του άλλου γονέα να ζητήσει την αφαίρεση της επιμέλειας και την ανάθεση της σε αυτόν στα πλαίσια του συμφέροντος του τέκνου, κατά άρθρο 1511 Α.Κ. (βλ. ΜονΠρΑθ 4374/2016 δημ ΤΝΠΔΣΑ, πβλ και ΑΠ 1968/1988, ΜονΠρωτΘεσ 3410/2010 δημοσιευμένες στη ΤΝΠΔΣΑ). Εξάλλου, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1536 Α.Κ., αν από τότε που εκδόθηκε δικαστική απόφαση σχετική με τη γονική μέριμνα και την επικοινωνία ανήλικου τέκνου με τους γονείς του μεταβλήθηκαν οι συνθήκες, το δικαστήριο οφείλει, κατόπιν αίτησης ενός ή και των δύο γονέων, των πλησιέστερων συγγενών ή του εισαγγελέα, να προσαρμόσει την απόφασή του στις νέες συνθήκες με την ανάκληση ή μεταρρύθμιση της σύμφωνα με το συμφέρον του τέκνου (ΑΠ 1377/1996 ΕλλΔνη 38. 1053, ΕφΘεσ 1715/2003 Αρμ. 2003. 1611, Εφ.Θεσ 1560/2003 Αρμ. 2003.1273).
Από τις ένορκες καταθέσεις των μαρτύρων των διαδίκων, που εξετάστηκαν ενώπιον του Δικαστηρίου τούτου, οι οποίες περιέχονται στα ταυτάριθμα με την παρούσα πρακτικά, από την ένορκη βεβαίωση της μάρτυρος Α.Γ. ενώπιον του συμβολαιογράφου Θεσσαλονίκης Α.Μ., που προσκομίζει και επικαλείται η ενάγουσα της υπό στοιχείο β’ αγωγής, η οποία ελήφθη μετά από νομότυπη κλήτευση του εναγομένου της υπό στοιχείο α΄ αγωγής – ενάγοντος της υπό στοιχείο β΄ αγωγής, από την προσωπική επικοινωνία του Δικαστηρίου με τα ανήλικα τέκνα των διαδίκων, Μ. και Δ. και από όλα τα έγγραφα, που νόμιμα προσκομίζουν και επικαλούνται οι διάδικοι, αποδείχθηκαν τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά: Οι διάδικοι τέλεσαν νόμιμο πολιτικό γάμο στις 18.04.2002, ο οποίος ακολούθως ιερολογήθηκε, κατά τους κανόνες της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, την 1η.09.2002.
Από τον γάμο τους, οι διάδικοι απέκτησαν δύο τέκνα, το Μ. που γεννήθηκε στις 21.10.2004 και τη Δ. που γεννήθηκε στις 09.01.2008. Η έγγαμη συμβίωση των διαδίκων δεν εξελίχθηκε ομαλά και δυνάμει αμετάκλητης απόφασης του Δικαστηρίου τούτου, ο γάμος των διαδίκων λύθηκε. Δυνάμει δε απόφασης του Δικαστηρίου τούτου, που εκδόθηκε επί συνεκδικαζόμενων αγωγών των διαδίκων, ανατέθηκε στην ενάγουσα της υπό στοιχείο α΄ αγωγής η αποκλειστική άσκηση της επιμέλειας των ανηλίκων τέκνων, ρυθμίστηκε το δικαίωμα επικοινωνίας του ενάγοντος της υπό στοιχείο β΄ αγωγής με τα ανήλικα τέκνα και υποχρεώθηκε ο τελευταίος να προκαταβάλει ως μηνιαία συνεισφορά στη διατροφή των ανηλίκων τέκνων του το ποσό των 310 ευρώ για το Μ. κι το ποσό των 170 ευρώ για τη Δ., για χρονικό διάστημα 4 ετών από την επίδοση της σχετικής αγωγής. Ακολούθως, επί της ανωτέρω απόφασης του Δικαστηρίου τούτου ο ενάγων της υπό στοιχείο β΄ αγωγής άσκησε έφεση ως προς τα κεφάλαια της διατροφής και της επικοινωνίας, ενώ η ενάγουσα της υπό στοιχείο α΄ αγωγής άσκησε αντέφεση ως προς το κεφάλαιο της διατροφής. Επί της ανωτέρω έφεσης και αντέφεσης, εκδόθηκε απόφαση του Εφετείου Θεσσαλονίκης, η οποία απέρριψε την αντέφεση της νυν ενάγουσας της υπό στοιχείο α΄ αγωγής, έκανε εν μέρει δεκτή την έφεση του ενάγοντος της υπό στοιχείο β΄ αγωγής, εξαφάνισε την εκκαλούμενη απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης ως προς τα κεφάλαια αυτής που αφορούν στην καταβολή διατροφής υπέρ των ανηλίκων και στο δικαίωμα επικοινωνίας του νυν ενάγοντος της υπό στοιχείο β΄ αγωγής με αυτά και δη όρισε ως ποσό διατροφής το ποσό των 270 ευρώ για το Μ. και 160 ευρώ για τη Δ. για το χρονικό διάστημα 4 ετών από την επίδοση της αγωγής, αύξησε δε χρονικά την επικοινωνία του ενάγοντος της υπό στοιχείο β΄ αγωγής με τα τέκνα του. Οι ανωτέρω αποφάσεις τηρήθηκαν από τους διαδίκους, με τον ενάγοντα της υπό στοιχείο β΄ αγωγής να συμμετέχει ενεργά στη ζωή των ανηλίκων τέκνων του με ιδιαίτερο ενδιαφέρον όχι μόνο κατά τα διαστήματα της ρυθμιζόμενης δικαστικώς επικοινωνίας του με αυτά αλλά αρκετές φορές και κατά παρέκκλιση των ρυθμιζόμενων, δοθέντος ότι πρόθυμα ο ενάγων της υπό στοιχείο β΄ αγωγής εξυπηρετούσε στις μεταφορές και τη συνοδεία των ανηλίκων κατά τις εξωσχολικές τους δραστηριότητες, πέρα και επιπλέον των καθορισμένων ωρών επικοινωνίας, ενώ συμμετείχε στην προετοιμασία των μαθημάτων τους, αναπτύσσοντας με αυτό τον τρόπο ιδιαίτερο συναισθηματικό δεσμό με τα ανήλικα. Περαιτέρω, από τα ίδια ως άνω αποδεικτικά μέσα αποδείχθηκε ότι ο Μ. διαγνώσθηκε το έτος 2016 με διαταραχή του αυτιστικού φάσματος – σύνδρομο Asperger, με αποτέλεσμα να υπολείπεται στις δεξιότητες επικοινωνίας, κοινωνικής κατανόησης και προσαρμογής στη συμπεριφορά, πέραν της ήδη διαγνωσθείσας δυσλεξίας του. Μετά τη διάγνωση από το Κέντρο Διαφοροδιάγνωσης, Διάγνωσης και Υποστήριξης της Κεντρικής Μακεδονίας, ο Μ. παρακολουθεί εξατομικευμένο θεραπευτικό πρόγραμμα ατομικής ψυχοθεραπείας, ενώ έχει ενημερωθεί το σχολικό του περιβάλλον, όπου του παρέχεται σε πλήρη βάση από εκπαιδευτικούς ειδικής αγωγής με τις ειδικότητες του φιλολόγου και του φυσικού – χημικού – βιολόγου υποστηρικτική διδασκαλία, ενώ οι αναγκαίες εξετάσεις λαμβάνουν χώρα προφορικά. Ο δε Μ. ανταποκρίνεται στα μαθήματά του με βαθμολογίες που κυμαίνονται από 17 έως και 20, με εξαίρεση το μάθημα των αγγλικών όπου ο μέσος όρος απόδοσης του είναι 11/20, διότι η αγγλική γλώσσα αποτελεί την πιο δύσκολη γλώσσα για εκμάθηση από δυσλεκτικά άτομα, όπως γίνεται διεθνώς αποδεκτό, λόγω του ότι οι 26 γραφικοί χαρακτήρες της αγγλικής γλώσσας, προφέρονται με 44 διαφορετικούς τρόπους, γεγονός, που δυσχεραίνει υπέρμετρα την εκμάθηση αυτής από τους δυσλεκτικούς ανθρώπους. Για το λόγο αυτό άλλωστε, η επίδοση του Μ. στο μάθημα της αγγλικής γλώσσας, είναι εξαιρετικά μειωμένη, ενώ η επίδοσή του στο μάθημα της γαλλικής γλώσσας είναι άριστη και συγκεκριμένα βαθμολογείται με (20). Επίσης έγινε αποδεκτός από το σχολικό περιβάλλον, εκλέχθηκε δε Πρόεδρος της τάξης του κατά την Α΄ Γυμνασίου, ενώ η αποδοχή αυτή δεν μειώθηκε κατά την εκ νέου φοίτησή του στη Β΄ Γυμνασίου. Περαιτέρω, από τα ίδια ως άνω αποδεικτικά μέσα αποδείχθηκε ότι η ενάγουσα της υπό στοιχείο α΄ αγωγής ενημερώθηκε για την ύπαρξη ειδικού σχολείου για παιδιά που πάσχουν από αυτισμό και δρομολόγησε την εγκατάσταση αυτής και των ανηλίκων στην Μεγάλη Βρετανία. Ειδικότερα η ενάγουσα της υπό στοιχείο α΄ αγωγής, η οποία είναι χημικός και εργάζεται στη χημική υπηρεσία Θεσσαλονίκης, έλαβε άδεια δύο ετών από την υπηρεσία της και σύναψε σχέση εργασίας ορισμένου χρόνου με την εταιρία “R.S.S.L.”, με ημερομηνία έναρξης την, 4.12.2017 κι αμοιβή το ποσό των 35.170 λίρες Αγγλίας ετησίως, ήτοι 39.629,55 ευρώ, με δοκιμαστική περίοδο έξι μηνών. Ήδη δε η ενάγουσα της υπό στοιχείο α΄ αγωγής έχει εγκατασταθεί στη Μεγάλη Βρετανία όπου και εργάζεται, προχώρησε δε στην ενοικίαση διαμερίσματος έναντι του ποσού των 1.050 λιρών Αγγλίας μηνιαίως, ήτοι, 1.183 ευρώ. Κατά το διάστημα των ταξιδιών της ενάγουσας της υπό στοιχείο α΄ αγωγής στη Μεγάλη Βρετανία, προκειμένου να τακτοποιήσει τις λεπτομέρειες της μετεγκατάστασης, αλλά και μετά την οριστική της αναχώρηση από την Ελλάδα, τα ανήλικα τέκνα τα φρόντιζαν αρχικά οι υπερήλικες γονείς της ενάγουσας της υπό στοιχείο α΄ αγωγής, με τη συνδρομή της αδερφής της αλλά και την ενεργό συμμετοχή του ενάγοντος της υπό στοιχείο β΄ αγωγής, πατέρα των ανηλίκων. Ωστόσο, η απόφαση της ενάγουσας της υπό στοιχείο α΄ αγωγής για διετή παραμονή των ανηλίκων τέκνων της στη Μεγάλη Βρετανία ελήφθη χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του ενάγοντος της υπό στοιχείο β΄ αγωγής και πατέρα των ανηλίκων, ο οποίος από την αρχή εξέφραζε επιφυλάξεις για την πιθανή μετεγκατάσταση των ανηλίκων στο εξωτερικό. Συγκεκριμένα, ο ενάγων της υπό στοιχείο β΄ αγωγής αρχικά αρνήθηκε να συνυπογράψει το από 26.11.2017 ιδιωτικό συμφωνητικό που η ενάγουσα της υπό στοιχείο α΄ αγωγής του απέστειλε περί του τρόπου επικοινωνίας του ενάγοντος της υπό στοιχείο β΄ αγωγής πλέον, με τα ανήλικα τέκνα του, όσο αυτά θα βρίσκονται στη Μεγάλη Βρετανία, παράλληλα δε, ο ενάγων της υπό στοιχείο β΄ αγωγής αρνήθηκε, το Δεκέμβριο του έτους 2017, να συγκαταθέσει στην αίτηση μεταγραφής της Δ. που υπέβαλε η καθ΄ ης στο σχολείο της τελευταίας. Ακολούθως, ο ενάγων της υπό στοιχείο β΄ αγωγής, άσκησε ενώπιον του Δικαστηρίου τούτου την 160/121/2018 αίτηση ασφαλιστικών μέτρων, με την οποία ζητούσε την προσωρινή ανάθεση σε αυτόν της επιμέλειας των ανηλίκων τέκνων του και να υποχρεωθεί προσωρινά η νυν ενάγουσα της υπό στοιχείο α΄ αγωγής να καταβάλλει μηνιαία διατροφή για τα ανήλικα τέκνα του. Κατά τη συζήτηση της αίτησης, στη δικάσιμο της 16ης.01.2018, η ενάγουσα της υπό στοιχείο α΄ αγωγής άσκησε ανταίτηση, με αίτημα να υποχρεωθεί προσωρινά ο ενάγων της υπό στοιχείο β΄ αγωγής να καταβάλλει μηνιαία διατροφή για τα ανήλικα τέκνα του, διότι είχε ήδη λήξει το χρονικό διάστημα, που καταλάμβανε η προρρηθείσα απόφαση του Μονομελούς Εφετείου Θεσσαλονίκης.
Επί της ανωτέρω αίτησης και ανταίτησης, οι οποίες συνεκδικάστηκαν, εκδόθηκε απόφαση του Δικαστηρίου τούτου, η οποία απέρριψε την ανταίτηση της ενάγουσας της υπό στοιχείο α΄ αγωγής, έκανε εν μέρει δεκτή την αίτηση του νυν ενάγοντος της υπό στοιχείο β΄ αγωγής, ανέθεσε, προσωρινά την επιμέλεια των ανηλίκων τέκνων στον ενάγοντα της υπό στοιχείο β΄ αγωγής και υποχρέωσε προσωρινά την ενάγουσα της υπό στοιχείο α΄ αγωγής να καταβάλλει μηνιαία διατροφή για τα ανήλικα τέκνα της. Έκτοτε, τα ανήλικα τέκνα διαμένουν μαζί με τον ενάγοντα της υπό στοιχείο β΄ αγωγής. Περαιτέρω αποδείχθηκε ότι πιθανή μετεγκατάσταση των ανηλίκων τέκνων των διαδίκων στο εξωτερικό δεν συμπλέει με το συμφέρον αυτών. Ειδικότερα για το Μ., η αλλαγή του οικείου του περιβάλλοντος, η απώλεια της επαφής του με τον πατέρα του και τους φίλους του θα του δημιουργήσει μία ιδιαίτερα στρεσογόνα κατάσταση, διότι για τα άτομα με την πάθηση του Asperger η καθημερινότητά τους θα πρέπει να είναι οργανωμένη, σταθερή και προβλέψιμη, καθώς η σταθερότητα συμβάλει στην επίτευξη της ισορροπίας τους, όπως ρητά αναγράφει η γνωμάτευση του Κέντρου Διαφοροδιάγνωσης, Διάγνωσης και Υποστήριξης της Κεντρικής Μακεδονίας. Για να μην έχει δε, τυχόν αλλαγή, απρόβλεπτες εξελίξεις στον ψυχισμό και τη συμπεριφορά των ατόμων με σύνδρομο Asperger, θα πρέπει να λάβει χώρα ενδελεχής προετοιμασία τους και να τους δοθούν σαφείς πληροφορίες, επαναλαμβανόμενες για μεγάλο χρονικό διάστημα. Για να επιτευχθεί αυτό, ως είναι λογικό, θα πρέπει, σε περίπτωση απόφασης για αλλαγή σχολικού και κοινωνικού περιβάλλοντος, να υπάρχει πλήρης σύμπνοια από αμφότερους τους γονείς, ώστε οι πληροφορίες και η συστηματική προετοιμασία του τέκνου να είναι παράλληλη και ομοιογενείς. Επιπλέον ο Μ. δεν γνωρίζει επαρκώς την αγγλική γλώσσα, στην οποία γίνονται τα μαθήματα από το επιλεγόμενο από τη μητέρα του σχολείο στη Μεγάλη Βρετανία, γεγονός που θα τον αποπροσανατολίσει ιδιαίτερα, ενώ μετά το πέρας της διετίας θα αναγκαστεί να επιστρέψει στο ελληνικό εκπαιδευτικό και κοινωνικό περιβάλλον, όπου θα πρέπει να επαναπροσαρμοστεί εκ νέου και μάλιστα στην ιδιαίτερα δύσκολη ηλικία της εφηβείας. ΄Αλλωστε, παρότι που το σχολείο που ήδη φοιτά δεν είναι εξειδικευμένο για άτομα με τη νόσο του Asperger, οι ανάγκες του καλύπτονται επαρκώς από την ενισχυτική διδασκαλία που του παρέχεται, κρίση που ενισχύεται και από τις σχολικές του επιδόσεις, ενώ έχει ήδη δημιουργήσει κύκλο γνωριμιών τόσο στο σχολικό του περιβάλλον όσο και στο περιβάλλον των δραστηριοτήτων που παρακολουθεί, επιπλέον δε παρακολουθεί εξατομικευμένο θεραπευτικό πρόγραμμα ατομικής ψυχοθεραπείας, που πιθανολογείται ότι μέχρι τώρα έχει συμβάλει θετικά στην κατάσταση του. Επίσης για τη Δ. αφενός μια αλλαγή αυτή τη στιγμή δεν κρίνεται απαραίτητη, ούτε επιβάλλεται από κάποιο σπουδαίο λόγο που να δικαιολογεί την πλήρη απομάκρυνσή της από το οικείο κοινωνικό – σχολικό περιβάλλον αλλά και από τον πατέρα της, αφετέρου τυχόν μετεγκατάσταση μόνο αυτής στη Μεγάλη Βρετανία θα την αποκόψει από την παρουσία του αδελφού της, με τον οποίο είναι ιδιαίτερα συνδεδεμένη. Άλλωστε σε περίπτωση εκδήλωσης ενδιαφέροντος αυτής για έτερες εξωσχολικές δραστηριότητες στην Θεσσαλονίκη παρέχεται η δυνατότητα παρακολούθησης πληθώρας και ποικίλων δραστηριοτήτων. Και ναι μεν αναντίρρητα η απόφαση της ενάγουσας της υπό στοιχείο α΄ αγωγής να εγκατασταθεί στο εξωτερικό με τα τέκνα των διαδίκων εκπορεύεται προεχόντως από το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της για το πρόσωπο των τέκνων της και κυρίως από την προσπάθειά της να βοηθήσει τον ανήλικο Μ. και δευτερευόντως από επαγγελματική φιλοδοξία και ανάδειξη, θεωρώντας ότι η φοίτηση του Μ. σε ειδικό σχολείο της Μεγάλης Βρετανίας θα συμβάλει θετικά στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς του, πλην όμως αφενός η ενάγουσα της υπό στοιχείο α΄ αγωγής υπερεκτιμά τα πιθανά οφέλη από την φοίτηση του Μ. εκεί, ειδικά όσον αφορά την μελλοντική του δυνατότητα επανένταξης στο ελληνικό εκπαιδευτικό και κοινωνικό περιβάλλον, λαμβανομένου υπόψη του συντόμου της φοίτησής του στο σχολείο του εξωτερικού, αφετέρου υποτιμά τη δυσκολία προσαρμογής του Μ. σε ξενόγλωσσο αγγλόφωνο σχολείο, λαμβανομένων υπόψη και των ιδιαίτερων δυσχερειών, που ο Μ. αντιμετωπίζει στην εκμάθηση της αγγλικής γλώσσας, λόγω της δυσλεξίας. Η Δικαστής του Δικαστηρίου τούτου, στα πλαίσια του άρθρου 612 του Κ.Πολ.Δ., έχει προσωπική επικοινωνία με τα ανήλικα τέκνα των διαδίκων, Μ. και Δ., χωριστά με το καθένα, με τα οποία συνομίλησε, προσπαθώντας να διερευνήσει τη γνώμη τους, για να συνεκτιμηθεί ανάλογα, τη δε γνώμη των ανηλίκων ζήτησε χωρίς να γνωρίζει εκ των προτέρων το βαθμό της ωριμότητάς τους, η οποία δεν αποδεικνύεται μόνο από την ηλικία ενός παιδιού (βλ. σχετ. ΑΠ 952/2007 Α΄ δημοσίευση ΝΟΜΟΣ). Και τούτο έπραξε η Δικαστής, όχι μόνο για να διερευνήσει τη σχετική προτίμηση ή την άποψη των ανηλίκων, αλλά και για να διαπιστώσει, παράλληλα, κατά τη διάρκεια της προσωπικής επικοινωνίας μαζί τους, τη σημερινή συναισθηματική και ψυχολογική κατάστασή τους, καθώς και για να εξακριβώσει το επίπεδο και τις ακριβείς συνθήκες της ζωής των ανηλίκων. Τα τέκνα των διαδίκων είναι πολύ έξυπνα και ώριμα για την ηλικία τους παιδιά, τα οποία έχουν αναπτύξει ιδιαίτερο ψυχικό και συναισθηματικό δεσμό με αμφότερους τους γονείς τους. Ο δε Μ. καίτοι διαγνώσθηκε με σύνδρομο Asperger, με αποτέλεσμα να υπολείπεται στις δεξιότητες επικοινωνίας, κοινωνικής κατανόησης και προσαρμογής στη συμπεριφορά, πάραυτα εξέφρασε συγκροτημένες για την ηλικία του απόψεις και επαρκώς αιτιολογημένες, δοθέντος ότι είναι ιδιαίτερα έξυπνο παιδί, με πληθώρα εγκυκλοπαιδικών γνώσεων. Αμφότερα τα ανήλικα τέκνα των διαδίκων έχουν αποδιοργανωθεί συναισθηματικά από την απόφαση της μητέρας τους για μετάβαση επί διετίας στη Μεγάλη Βρετανία και αρνούνται πεισματικά να ακολουθήσουν τη μητέρα τους το Ηνωμένο Βασίλειο, διότι ουδόλως επιθυμούν να στερηθούν τον πατέρα τους, τους φίλους τους και εν γένει το κοινωνικό τους περιβάλλον. Δηλώνουν απόλυτα ευτυχισμένα και ικανοποιημένα από τη συμβίωση με τον πατέρα τους, τον οποίο εμπιστεύονται απόλυτα και αισθάνονται μαζί του συναισθηματική ασφάλεια, η οποία επιφέρει ισορροπία και αρμονία στη ζωή τους. Εξάλλου η επιθυμία των τέκνων να παραμείνουν στο ίδιο κοινωνικό και σχολικό περιβάλλον είναι ισχυρότερη και υπέρτερη της επιθυμίας τους να βρίσκονται με τη μητέρα τους, την οποία υπεραγαπούν μεν, ωστόσο αρνούνται να ακολουθήσουν στη Μεγάλη Βρετανία. Η δε ιδανική κατάσταση για τα ανήλικα τέκνα, όπως την εξέφρασαν η μεν Δ. έμμεσα, ο δε Μ. απερίφραστα συνίσταται στην άσκηση της επιμέλειας από την μητέρα τους αν και εφόσον η τελευταία μεταβάλλει την απόφασή της για μετάβαση στο εξωτερικό και παραμείνει στην Ελλάδα, ωστόσο με διευρυμένη επικοινωνία με τον πατέρα τους, με τον οποίον έχουν αναπτύξει ισχυρό συναισθηματικό δεσμό και επιθυμούν να τον βλέπουν όλο και συχνότερα ώστε ο τελευταίος να έχει ακόμη πιο ενεργό ρόλο στη ζωή τους και στην ανατροφή τους. Σημειωτέον, παρά τα αντιθέτως υποστηριζόμενα από την ενάγουσα της υπό στοιχείο α΄ αγωγής, ο Μ. είναι πλήρως ενταγμένος στο σχολικό και κοινωνικό του περιβάλλον με αρκετούς φίλους, τους οποίους κατατάσσει, ανάλογα με το βαθμό της συναισθηματικής φιλικής σχέσης, σε πολύ καλούς φίλους, σε φίλους και σε απλούς γνωστούς. Εξάλλου, αποδείχθηκε ότι ο ενάγων της υπό στοιχείο β΄ αγωγής είναι φιλόστοργος πατέρας, τρέφει βαθιά συναισθήματα αγάπης και ενδιαφέροντος για τα τέκνα του, με τα οποία είναι δεμένος. Επίσης, ο ενάγων της υπό στοιχείο β΄ αγωγής διακρίνεται για την υψηλή συναίσθηση ευθύνης του γονεϊκού του ρόλου και είναι ικανός να επιμεληθεί των ανηλίκων τέκνων του και να τα φροντίσει με τον δέοντα τρόπο. Εξάλλου, η ενεργός συμμετοχή του ενάγοντος της υπό στοιχείο β΄ αγωγής στην ανατροφή των τέκνων του, η οποία λάμβανε χώρα καθ΄ όλο το χρονικό διάστημα από την διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης των διαδίκων και εφεξής και μάλιστα πολλές φορές και επιπλέον των δικαστικώς καθοριζόμενων ωρών επικοινωνίας, επέφερε ως αποτέλεσμα τη σφυρηλάτηση ισχυρών δεσμών μεταξύ του ενάγοντος της υπό στοιχείο β΄ αγωγής και των τέκνων του, την πλήρη εξοικείωση των τέκνων με το περιβάλλον του πατέρα τους, καθώς και την εμπέδωση στα τέκνα συναισθημάτων εμπιστοσύνης και ασφάλειας προς το πρόσωπο του ενάγοντος της υπό στοιχείο β΄ αγωγής, πατέρα τους.
Με βάση τα ανωτέρω, το Δικαστήριο, με αποκλειστικό γνώμονα, το αληθινό συμφέρον των ανηλίκων τέκνων, το οποίο σύμφωνα με τα προεκτεθέντα στις υπό στοιχείο Ι νομικές σκέψεις της παρούσας, αναγορεύεται ως το μοναδικό κριτήριο για την ανάθεση της επιμέλειας, όπως το συμφέρον των τέκνων που καθορίζουν οι βιοτικές και ψυχικές ανάγκες αυτών, κρίνει ότι επιβάλλεται η παραμονή και διαμονή των ανηλίκων στην Ελλάδα, εντός του περιβάλλοντος που τα ίδια έχουν από τη γέννηση τους συνηθίσει, ώστε να διασφαλιστεί η σταθερότητα στη ζωή τους. Ως εκ τούτου πρέπει καταρχάς, να μεταρρυθμιστεί η απόφαση του Δικαστηρίου τούτου ως προς το κεφάλαιο ανάθεσης επιμέλειας, λόγω ουσιώδους μεταβολής των συνθηκών, να ανατεθεί αποκλειστικά στον ενάγοντα της υπό στοιχείο β΄ αγωγής η επιμέλεια του προσώπου των ανηλίκων τέκνων του, Δ. Μ. και Δ.Μ., καθόσον ο ενάγων της υπό στοιχείο β΄ αγωγής παρέχει όλα τα εχέγγυα για τη σωστή ανατροφή και ορθή διαπαιδαγώγηση των ανηλίκων.
[Κατευθυντήρια γραμμή για τη ρύθμιση από το δικαστήριο της άσκησης της γονικής μέριμνας αποτελεί το συμφέρον του ανηλίκου, όπως ρητά προβλέπεται στην Α.Κ. 1511 παρ. 2. Ως αξιολογικά κριτήρια για την εξειδίκευση της αόριστης αυτής έννοιας προτείνονται κανόνες δικαίου με αυξημένη τυπική ισχύ, όπως αυτοί που περιλαμβάνονται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ – ν.δ. 53/1974) και τη Διεθνή Σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού (ΔΣΔΠ – Ν. 2101/1992). Συγκεκριμένα, το άρθρο 8 παρ. 2 ΕΣΔΑ προτάσσει την υγεία έναντι της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, το άρθρο 6 παρ. 2 ΔΣΔΠ ορίζει την ανάπτυξη του παιδιού ως έναν από τους σκοπούς που τα συμβαλλόμενα κράτη οφείλουν να επιδιώκουν ενώ το άρθρο 17 ΔΣΔΠ αναφέρεται στην ανάγκη προαγωγής της σωματικής και πνευματικής υγείας του παιδιού. Τα κριτήρια αυτά απηχεί και η Α.Κ. 1533 παρ. 1 εδ. α΄, σύμφωνα με την οποία η ανάθεση της επιμέλειας σε τρίτο πρόσωπο διατάσσεται από το δικαστήριο, όταν κρίνεται ότι η λήψη άλλων μέτρων δεν επαρκεί για να αποτρέψει κίνδυνο στη σωματική, πνευματική ή ψυχική υγεία του ανηλίκου. Οι παραπάνω διατάξεις έχουν άμεση εφαρμογή και πρέπει να λειτουργούν ως κριτήρια για την ερμηνεία και την εξειδίκευση του συμφέροντος του τέκνου (βλ. Κουκούλη – Σπηλιωτόπουλου, στον Α.Κ. Γεωργιάδη – Σταθόπουλου2, Εισαγ. 1505 – 1541 αρ. 211). Εφόσον, λοιπόν στο πλαίσιο του συμφέροντος του τέκνου, επιδιώκεται η διασφάλιση της πνευματικής και ψυχικής υγείας του, ορθά έκρινε το δικαστήριο ότι δεν ενδείκνυται η μετεγκατάσταση του συγκεκριμένου παιδιού στο εξωτερικό για μία διετία. Ενώ, θα μπορούσε γενικά να υποστηριχθεί ότι διετής φοίτηση ενός παιδιού στο εξωτερικό θα βοηθούσε στην πνευματική του ανάπτυξη, στη συγκεκριμένη περίπτωση η δυσλεξία το δυσκολεύει στην εκμάθηση της αγγλικής γλώσσας ενώ η, χωρίς κατάλληλη προετοιμασία, αλλαγή κοινωνικού περιβάλλοντος για μόλις δύο χρόνια αντενδείκνυται για παιδιά που διαγνώστηκαν με το σύνδρομο του Asperger.]
ΠΗΓΗ: ΑΡΜΕΝΟΠΟΥΛΟΣ