ΥΠΟΒΟΛΗ ΠΡΟΣΩΠΟΥ ΣΕ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
Έννοια: Ως δικαστική συμπαράσταση νοείται η στέρηση ή ο περιορισμός της δικαιοπρακτικής ικανότητας ενήλικων προσώπων κατόπιν έκδοσης δικαστικής απόφασης. Προκειμένου ένα πρόσωπο να τεθεί υπό δικαστική συμπαράσταση, θα πρέπει να συντρέχουν οι περιοριστικά αναφερόμενοι στο νόμο λόγοι, συνεπεία των οποίων το πρόσωπο αυτό αδυνατεί να φροντίζει μόνο του για τις υποθέσεις του είτε εκθέτει σε κίνδυνο στέρησης τον εαυτό του ή την οικογένειά του.
Σκοπός: Ο νομοθέτης έχει προβλέψει τον θεσμό της δικαστικής συμπαράστασης, στον Αστικό Κώδικα (άρθρα 1666 – 1688 ΑΚ) ως ένα μέσο προστασίας προσώπων, τα οποία είτε λόγω κάποιας πάθησης είτε εξαιτίας κάποιας νοσηρής εξάρτησης αδυνατούν να ασκήσουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους ως ενεργοί πολίτες.
Ο προστατευτικός αυτός χαρακτήρας που διέπει τις διατάξεις του ΑΚ αποσκοπεί στην προστασία του δικαστικά συμπαραστατούμενου, ο οποίος κατά κανόνα δεν διαθέτει την απαιτούμενη διανοητική διαύγεια, ώστε να δεσμεύεται νομικά από τις ενέργειες του.
Πρόσωπα που υποβάλλονται σε δικαστική συμπαράσταση: Ο ενήλικος: 1) Όταν λόγω ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής ή λόγω σωματικής αναπηρίας αδυνατεί εν όλω ή εν μέρει να φροντίζει μόνος για τις υποθέσεις του, 2) όταν λόγω ασωτίας, τοξικομανίας ή αλκοολισμού, εκθέτει στον κίνδυνο της στέρησης τον εαυτό του, το σύζυγο του, του κατιόντες ή τους ανιόντες του (άρθρο 1666 παρ 1. ΑΚ).
Κατ΄ εξαίρεση μπορούν να υπαχθούν και οι ανήλικοι, των οποίων η υπαγωγή σε δικαστική συμπαράσταση επέρχεται με την ενηλικίωσή τους (1666 παρ. 2 ΑΚ) και τα πρόσωπα που εκτίουν ποινή στερητική της ελευθερίας τουλάχιστον 2 ετών (άρθρο 1688 ΑΚ).
Πώς τίθεται ένα πρόσωπο σε δικαστική συμπαράσταση; Δεδομένου των σοβαρών συνεπειών που συνεπάγεται η κήρυξη ενός προσώπου σε δικαστική συμπαράσταση, η σχετική εξουσία έχει ανατεθεί στις Δικαστικές αρχές, έπειτα από αίτηση που κατατίθεται από τους ενδιαφερόμενους.
Από ποια πρόσωπα μπορεί να υποβληθεί η αίτηση για υποβολή σε δικαστική συμπαράσταση; Σύμφωνα με το άρθρο 1667 του Αστικού Κώδικα αποφασίζεται από το δικαστήριο και η σχετική αίτηση μπορεί να υποβληθεί από: α) τον ίδιο τον πάσχοντα, β) το σύζυγό του, εφόσον υπάρχει έγγαμη συμβίωση, γ) τους γονείς του, δ) τα τέκνα του, ε) τον Εισαγγελέα ή και αυτεπαγγέλτως από το Δικαστήριο.
Εάν το πρόσωπο πάσχει αποκλειστικά από σωματική αναπηρία, το δικαστήριο αποφασίζει μόνο μετά από αίτηση του ίδιου (άρθρο 1667 παρ 2 ΑΚ).
Ποια η διαδικασία μετά την κατάθεση της αιτήσεως; Ακολουθεί η συζήτηση της υποθέσεως κεκλεισμένων των θυρών, όπου ο Δικαστής μη δεσμευόμενος από τα αιτήματα των διαδίκων αποφασίζει:
α) αν πρέπει να τεθεί σε δικαστική συμπαράσταση ο υπέρ ου η αίτηση,
β) για ποιες πράξεις και
γ) ποιος θα ασκεί τις απαραίτητες νομικές ενέργειες για λογαριασμό του. Το πρόσωπο το οποίο επιφορτίζεται με την σχετική εξουσία ονομάζεται δικαστικός συμπαραστάτης, ενώ το όργανο που τον “επιβλέπει” εποπτικό συμβούλιο.
Η διαδικασία ολοκληρώνεται με την έκδοση και της δικαστικής απόφασης, η οποία αποφασίζει επί των προαναφερόμενων ζητημάτων.
Ποιος διορίζεται δικαστικός συμπαραστάτης; Το δικαστήριο διορίζει δικαστικό συμπαραστάτη το φυσικό πρόσωπο που έχει προτείνει αυτός τον οποίο αφορά το μέτρο, εφόσον ο τελευταίος έχει συμπληρώσει το δέκατο έκτο έτος της ηλικίας του και το προτεινόμενο πρόσωπο κρίνεται κατάλληλο και μπορεί κατά το νόμο να διορισθεί. Αν αυτός που χρειάζεται τη συμπαράσταση δεν προτείνει κανέναν ή αν εκείνος που προτάθηκε δεν κρίνεται κατάλληλος, το δικαστήριο επιλέγει ελεύθερα αυτόν που κρίνει περισσότερο κατάλληλο για τη συγκεκριμένη περίπτωση, αφού λάβει υπόψη του την τυχόν εκφρασμένη βούληση του συμπαραστατέου, να αποκλεισθεί συγκεκριμένο πρόσωπο, τους δεσμούς του με τους συγγενείς του ή άλλα πρόσωπα και ιδίως με τους γονείς του, τα τέκνα του και το σύζυγό του, καθώς και τον κίνδυνο από την τυχόν υφιστάμενη αντίθεση συμφερόντων ανάμεσα στον συμπαραστατέο και σ’ αυτόν που πρόκειται να διορισθεί (άρθρο 1669 ΑΚ).
Ποιοι αποκλείονται από δικαστικοί συμπαραστάτες; α) αυτός που δεν έχει πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα, β) ο ενήλικος για τον οποίο έχει διοριστεί προσωρινός δικαστικός συμπαραστάτης, γ) αυτός που συνδέεται με σχέση εξάρτησης ή με οποιονδήποτε άλλο στενό δεσμό με τη μονάδα ψυχικής υγείας στην οποία ο συμπαραστατέος έχει εισαχθεί για θεραπεία ή απλώς διαμένει (άρθρο 1670 ΑΚ).
Αν δεν βρίσκεται κατάλληλο φυσικό πρόσωπο για να διοριστεί δικαστικός συμπαραστάτης, σύμφωνα με τους ορισμούς του 1669 ΑΚ, η δικαστική συμπαράσταση ανατίθεται σε σωματείο ή ίδρυμα, που έχουν συσταθεί ειδικά για το σκοπό αυτό και διαθέτουν το κατάλληλο προσωπικό και υποδομή, αλλιώς στην αρμόδια κοινωνική υπηρεσία (άρθρο 1671 ΑΚ).
Προσωρινός δικαστικός συμπαραστάτης: (άρθρο 1672 ΑΚ): Το δικαστήριο μπορεί και πριν την έναρξη της διαδικασίας για την υποβολή ενός προσώπου σε δικαστική συμπαράσταση να διορίσει προσωρινό δικαστικό συμπαραστάτη, με αίτηση ενός από τα πρόσωπα του άρθρου 1667 ΑΚ, ή και αυτεπαγγέλτως. Η εξουσία του προσωρινού δικαστικού συμπαραστάτη περιλαμβάνει κάθε ασφαλιστικό μέτρο απαραίτητο για να αποφευχθεί σοβαρός κίνδυνος για το πρόσωπο ή την περιουσία του συμπαραστατέου. Επιπλέον για το διάστημα από τη δημοσίευση της απόφασης έως την τελεσιδικία της, ο διορισμός προσωρινού δικαστικού συμπαραστάτη είναι υποχρεωτικός.
Ποιες οι έννομες συνέπειες του γεγονότος της κήρυξης της δικαστικής συμπαράστασης; Οι έννομες συνέπειες της δικαστικής συμπαράστασης διαφοροποιούνται ανάλογα από το είδος της δικαστικής συμπαράστασης.
Έτσι το Δικαστήριο δύναται:
1) Να τον κηρύσσει ανίκανο για όλες (πλήρης) ή για ορισμένες δικαιοπραξίες (μερική), γιατί κρίνει ότι αδυνατεί να ενεργεί για αυτές αυτοπροσώπως (στερητική δικαστική συμπαράσταση), είτε
2) Να ορίζει ότι για την ισχύ όλων (πλήρης) ή ορισμένων δικαιοπραξιών (μερική) απαιτείται η συναίνεση του δικαστικού συμπαραστάτη (επικουρική δικαστική συμπαράσταση), είτε
3) Να αποφασίζει τον συνδυασμό των δύο προηγούμενων ρυθμίσεων (άρθρο 1676 ΑΚ).
Υπεύθυνος πλέον για όλες τις δικαιοπρακτικές ενέργειες του δικαστικά συμπαραστατούμενου καθίσταται ο δικαστικός συμπαραστάτης, ο οποίος ανάλογα με το περιεχόμενο της δικαστικής κρίσης, ενεργεί για λογαριασμό και στο όνομα του συμπαραστατούμενου ή εγκρίνει τις σχετικές του ενέργειες.
Οποιαδήποτε ενέργεια πραγματοποιεί έκτοτε και στο εξής ο συμπαραστατούμενος δίχως την έγκριση του δικαστικού συμπαραστάτη του δεν αναπτύσσει νομική ενέργεια και δεν έχει καμία ισχύ.