ΕΥΘΥΝΗ ΚΑΤΟΧΟΥ ΖΩΟΥ – ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΑΡΘΡΟΥ: 

  1. Ορισμός κατοικίδιου ζώου και κατόχου ζώου 
  2. Ευθύνη κατόχου ζώου
  3. Αξίωση αποζημίωσης
  4. Περιορισμός – απαλλαγή από την ευθύνη λόγω συντρέχοντος πταίσματος του ζημιωθέντος

 (i) Ορισμός κατοικίδιου ζώου και κατόχου ζώου 

Ως κατοικίδια ζώα νοούνται εκείνα που ζουν, αναπτύσσονται, τρέφονται ή αναπαράγονται υπό την στέγη του ανθρώπου και με τις φροντίδες του και είναι προορισμένα να χρησιμοποιούνται για το επάγγελμα, την φύλαξη της οικίας ή την διατροφή του κατόχου τους. Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 1 Ν. 4039/2012 «γ) ζώο συντροφιάς είναι κάθε ζώο, που συντηρείται ή προορίζεται να συντηρηθεί από τον άνθρωπο, κυρίως μέσα στην κατοικία του, για λόγους ζωοφιλίας ή συντροφιάς. δ) δεσποζόμενο ζώο συντροφιάς είναι κάθε μη άγριο ζώο, που συντηρείται ή προορίζεται να συντηρηθεί από τον άνθρωπο, κυρίως μέσα στην κατοικία του για λόγους ζωοφιλίας ή συντροφιάς και τελεί υπό την άμεση επίβλεψη και φροντίδα του ιδιοκτήτη, κατόχου, συνοδού η φύλακά του».

Κάτοχος του ζώου είναι αυτός που ασκεί φυσική εξουσία πάνω σε αυτό και το χρησιμοποιεί για ίδιο λογαριασμό, εξυπηρετώντας τις ανάγκες του κατά τρόπο διαρκή. Επίσης, κάτοχος είναι αυτός που έχει αναλάβει να του παρέχει τροφή, να το στεγάζει και να το φροντίζει. Η κατοχή ζώου, συνεπώς, είναι μια έννοια που ερμηνεύεται ευρύτατα.

Το άρθρο 5 παρ. 3 του ν. 4039/2012 ρυθμίζει ρητά κάποιες από τις υποχρεώσεις των ιδιοκτητών δεσποζόμενου ζώου συντροφιάς ως εξής : «
Ειδικά ο ιδιοκτήτης σκύλου: α) μεριμνά για να γίνεται ο περίπατος σκύλων πάντα με συνοδό, β) οφείλει να παίρνει τα κατάλληλα μέτρα, ώστε να μην εξέρχεται ελεύθερα ο σκύλος του από το χώρο της ιδιοκτησίας του και εισέρχεται σε χώρους άλλων ιδιοκτησιών ή σε κοινόχρηστους χώρους».

(ii) Ευθύνη κατόχου ζώου

Κατά το άρθρο 924 ΑΚ «ο κάτοχος ζώου ευθύνεται για τη ζημία που προξενήθηκε από αυτό σε τρίτον (παρ. 1). Αν η ζημία έγινε από κατοικίδιο ζώο που χρησιμοποιείται για το επάγγελμα, τη φύλαξη της κατοικίας ή τη διατροφή του κατόχου του, αυτός δεν ευθύνεται αν αποδείξει ότι δεν τον βαρύνει κανένα πταίσμα ως προς τη φύλαξη και την εποπτεία του ζώου (παρ. 2)». Με την πρώτη παράγραφο του άρθρου αυτού καθιερώνεται η αντικειμενική ευθύνη του κατόχου του ζώου για τη ζημία που έγινε από αυτό σε τρίτο, δηλαδή από μόνο το γεγονός της κατοχής του ζώου και ανεξάρτητα από οποιαδήποτε υπαιτιότητά του. Και τούτο γιατί ο κάτοχος που έχει τα ωφελήματα από το ζώο πρέπει να φέρει και τον κίνδυνο κάθε ζημίας που προξενείται από αυτό. Αντίθετα, προκειμένου για κατοικίδιο ζώο, θεσπίζεται με τη δεύτερη παράγραφο του ίδιου άρθρου η νόθος αντικειμενική ευθύνη του κατόχου ζώου, στηριζόμενη σε εικαζόμενο πταίσμα αυτού για τη φύλαξη και εποπτεία του ζώου.

Κατά συνέπεια, στην περίπτωση της δεύτερης παραγράφου,  ο κάτοχος μπορεί να απαλλαγεί από την ευθύνη του αν επικαλεστεί και αποδείξει ότι δεν τον βαρύνει πταίσμα για τη φύλαξη και εποπτεία του ζώου (ΑΠ 1979/2014, ΤΝΠ Νόμος). Ειδικότερα, προκειμένου να υπαχθεί στη δεύτερη παράγραφο του άρθρου 924, ο εναγόμενος καλείται να ισχυρισθεί και να αποδείξει (α) την ιδιότητα του ζώου ως κατοικίδιου (β) ότι το χρησιμοποιεί για το επάγγελμα ή την φύλαξη της κατοικίας του ή την διατροφή του και (γ) ό,τι δεν τον βαρύνει πταίσμα για την φύλαξη και την εποπτεία του ζώου επειδή κατέβαλε κάθε απαιτούμενη στην περίπτωση επιμέλεια (βλ. ΕφΑθ 1367/2000).

Σε κάθε περίπτωση, ευθύνη δεν φέρει το ίδιο το ζώο, το οποίο θεωρείται όργανο της επίθεσης, αλλά ο κάτοχός του, ο οποίος εκτίθεται σε αξιώσεις αποζημίωσης τρίτων που ζημιώθηκαν από το ζώο του. 

(iii) Αξίωση αποζημίωσης

Από τα άρθρα 297, 298, 300, 330 και 914 Α.Κ. συνάγεται ότι προϋπόθεση της ευθύνης για αποζημίωση από αδικοπραξία είναι η παράνομη συμπεριφορά του υπόχρεου σε αποζημίωση έναντι εκείνου που ζημιώθηκε, η υπαιτιότητα του υπόχρεου -η οποία υπάρχει και στην περίπτωση της αμέλειας, δηλαδή όταν δεν καταβάλλεται η επιμέλεια που απαιτείται στις συναλλαγές- και η ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας μεταξύ της παράνομης συμπεριφοράς και της ζημίας. Η παράνομη συμπεριφορά ως όρος της αδικοπραξίας μπορεί να συνίσταται όχι μόνο σε θετική πράξη, αλλά και σε παράλειψη, εφόσον υπήρχε υποχρέωση κατά το νόμο ή την καλή πίστη να προβεί ο υπόχρεος σε ορισμένη πράξη. Ειδικότερα, στην περίπτωση ευθύνης κατόχου ζώου, η παράνομη συμπεριφορά του κατόχου συνίσταται στο ότι παραλείπει να λάβει τα απαιτούμενα μέτρα για τη φύλαξη του ζώου. Η δε υπαιτιότητά του συνίσταται στο ότι από αμέλειά του δεν κατέβαλε την επιβαλλόμενη επιμέλεια, προκειμένου να μην αποτελεί πηγή κινδύνου το ζώο που κατέχει.

Η αποζημίωση του θύματος μπορεί να περιλαμβάνει τόσο τις περιουσιακές ζημίες που προκάλεσε το ζώο όσο την αποκατάσταση της ηθικής του βλάβης που υπέστη ο ζημιωθείς λόγω της επίθεσης. Το κονδύλιο των περιουσιακών ζημιών μπορεί να περιλαμβάνει ιδίως την αποκατάσταση υλικών ζημιών που προκάλεσε το ζώο και τα ιατρικά έξοδα που κλήθηκε να καταβάλει ο ζημιωθείς λόγω τυχόν τραυματισμού του (έξοδα για ιατρούς, φαρμακευτική περίθαλψη, νοσηλεία κλπ). Επιπλέον, ο ζημιωθείς μπορεί να διεκδικήσει από τον κάτοχο του ζώου την καταβολή των διαφυγόντων κερδών του, όσων δηλαδή χρημάτων αποστερήθηκε ο ζημιωθείς λόγω  των υλικών ζημιών ή του τραυματισμού που προκλήθηκε από το ζώο (π.χ. λόγω αδυναμίας εργασίας για κάποιο χρονικό διάστημα, ο ζημιωθείς υπέστη απώλεια εισοδημάτων) 

Σύμφωνα με το άρθρο 932 ΑΚ, σε περίπτωση αδικοπραξίας, ανεξάρτητα από την αποζημίωση για την περιουσιακή ζημία, το δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει εύλογη κατά την κρίση του χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης. Η αξίωση αποζημίωσης λόγω ηθικής βλάβης γεννάται σε κάθε περίπτωση προσβολής της προσωπικότητας του ατόμου και, ιδίως, στην περίπτωση που ο ζημιωθείς υπέστη βλάβη της υγείας του. Η αποζημίωση λόγω ηθικής βλάβης μπορεί να ζητηθεί σωρευτικά με την αποζημίωση για περιουσιακή ζημία και είναι ανεξάρτητη από αυτή.

Ως προς τους υπόχρεους της αποζημίωσης, γίνεται δεκτό ότι ευθύνη για τον τραυματισμό δεν έχει μόνο ο ιδιοκτήτης του ζώου, αλλά και όσοι αποκομίζουν οφέλη από τη χρησιμοποίησή του (βλ. 909/2014 ΠΠρΑθ, η οποία δέχθηκε ότι υπόχρεοι σε αποζημίωση του τραυματισθέντος από σκύλο ήταν, εκτός από την ιδιοκτήτρια, και οι λοιποί ένοικοι της διώροφης, περιφραγμένης κατοικίας, καθώς αποκόμιζαν και αυτοί οφέλη από τη φύλαξη της οικίας από το σκύλο). Σε περίπτωση, δε, πρόκλησης ζημίας από αδέσποτο ζώο, η αξίωση στρέφεται κατά του οικείου Δήμου, σύμφωνα με το ν. 4039/2012.

(iv) Περιορισμός – απαλλαγή από ευθύνη λόγω συντρέχοντος πταίσματος του ζημιωθέντος

Κατά το άρθρο ΑΚ 300, αν εκείνος που ζημιώθηκε συνετέλεσε από δικό του πταίσμα στη ζημία ή την έκτασή της, το δικαστήριο μπορεί να μην επιδικάσει αποζημίωση ή να μειώσει το ποσό της. Το ίδιο ισχύει και όταν εκείνος που ζημιώθηκε παρέλειψε να αποτρέψει ή να περιορίσει τη ζημία ή δεν έχει επιστήσει την προσοχή του οφειλέτη στον κίνδυνο ασυνήθιστα μεγάλης ζημίας, τον οποίο ο οφειλέτης ούτε γνώριζε ούτε όφειλε να γνωρίζει. Η διάταξη αυτή καθιερώνει τη δυνατότητα περιορισμού ή ακόμα και απαλλαγής του ζημιώσαντος από την υποχρέωση αποζημίωσης, εφόσον ο ίδιος ο ζημιωθείς συντέλεσε στην επέλευση της ζημίας ή, αν και είχε τη δυνατότητα, δε φρόντισε να περιορίσει την έκτασή της. Το άρθρο αυτό διέπει και την ευθύνη κατόχου ζώου, ανεξάρτητα αν αυτή βασίζεται στην §1 ή στην §2 του άρθρου 926 ΑΚ.

Ενδεικτικά, ένα παράδειγμα περιορισμού της αποζημίωσης λόγω μη καταβολής προσπάθειας μετριασμού της ζημίας αποτελεί η απόφαση 909/2014 ΠΠρΑθ. Στην προκειμένη περίπτωση, ιδιώτης υπέστη σοβαρότατο τραυματισμό του χεριού του λόγω δαγκώματος σκύλου. Ο ζημιωθείς ισχυρίστηκε ότι λόγω της ζημίας αυτής  αναγκάσθηκε να διακόψει την εργασία του ως ελαιοχρωματιστής για διάστημα οκτώ μηνών, αλλά και ότι η εργασιακή του ικανότητα μειώθηκε κατά ποσοστό 30%. Ωστόσο, το δικαστήριο δεν πείσθηκε ότι ο τραυματισμός του ήταν τόσο σοβαρός ώστε να συνιστά αναπηρία ικανή να περιορίσει την εργασιακή του ικανότητα και αποδοτικότητα, καθώς η δυσκαμψία εμφανίσθηκε σε μη λειτουργικό τμήμα. Επίσης, δεν αποδείχθηκε ότι η αναπηρία αυτή παρεμπόδισε το ζημιωθέντα από την εύρεση άλλης εργασίας. Για τους λόγους αυτούς, επιδίκασε στο ζημιωθέντα περιορισμένη αποζημίωση.

Μια ακόμα περίπτωση περιορισμού της αποζημίωσης λόγω συντρέχοντος πταίσματος του ζημιωθέντος αποτελεί η απόφαση 142/2017 ΕιρΚω. Τα πραγματικά περιστατικά αφορούσαν τη διέλευση ενός αριθμού μόσχων σε θερμοκήπιο και την καταστροφή από αυτούς ενός μέρους της παραγωγής. Το δικαστήριο έλαβε υπόψη ότι υπαιτιότητα για τη ζημία αυτή είχε ο ιδιοκτήτης των μόσχων, ο οποίος δεν είχε λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα φύλαξης των ζώων του, αλλά και ο ιδιοκτήτης του θερμοκηπίου, λόγω πλημμελούς περίφραξης του θερμοκηπίου. Έτσι, το δικαστήριο περιόρισε την αποζημίωση κατά ποσοστό 30%(Βλ. και 1133/2019 ΠΠρΚερκ). 

 

  • ♦️Το παρόν συντάχθηκε με την επιστημονική επιμέλεια της ασκ. δικηγόρου, Ειρήνης Χίσσας και αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του δικηγορικού μας γραφείου.
  • ♦️Για εξειδικευμένες νομικές συμβουλές σε παρόμοια θέματα,  καλέστε μας ☎️ στο 2310-225738, για να ορίσουμε ένα ραντεβού.