Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΔΙΑΤΑΡΑΞΗΣ ΝΟΜΗΣ
(Ι) Διατάραξη κυριότητας – νομής
(ΙΙ) Έννομη Προστασία
(ΙΙΙ) Νομολογία
(ΙV) Προσβολή προσωπικότητας
—————————————
(I) Διατάραξη κυριότητας – νομής
Οι απόλυτες εξουσίες που απορρέουν από το δικαίωμα κυριότητας ορίζονται στο άρθρο 1000 του Αστικού Κώδικα ως εξής: «Ο κύριος του πράγματος μπορεί, εφόσον δεν προσκρούει στο νόμο ή σε δικαιώματα τρίτων, να το διαθέτει κατ’ αρεσκείαν και να αποκλείει κάθε ενέργεια άλλου πάνω σε αυτό». Ως περιορισμός στο απόλυτο δικαίωμα της κυριότητας τίθεται στο άρθρο 1003 του Αστικού Κώδικα η υποχρέωση ανοχής εκπομπών που προέρχονται από γειτονικά ακίνητα. Κατά την εν λόγω διάταξη «..ο κύριος του ακινήτου έχει υποχρέωση να ανέχεται την εκπομπή καπνού, αιθάλης, αναθυμιάσεων, θερμότητας, θορύβου, δονήσεων ή άλλες παρόμοιες επενέργειες που προέρχονται από άλλο ακίνητο, εφόσον αυτές δεν παραβλάπτουν σημαντικά τη χρήση του ακινήτου ή προέρχονται από χρήση συνήθη για ακίνητα της περιοχής του κτήματος από το οποίο προκαλείται η βλάβη».
Η δε απαρίθμηση των επενεργειών, οι οποίες εμπίπτουν στην ρύθμιση του άρθρου 1003 ΑΚ, είναι ενδεικτική κατά το γράμμα του νόμου, νομολογιακά όμως γίνεται δεκτό ότι οι επενέργειες αυτές μπορεί να προέρχονται από το ακίνητο που προξενεί τη βλάβη, από πρόσωπο ή ζώο, ενώ ως εκπομπή με την έννοια του νόμου θεωρείται και η δυσοσμία που προέρχεται από άλλο ακίνητο και εισέρχεται στο ακίνητο του ενοχλούμενου κυρίου.
Εξάλλου, η έννοια της συνήθους χρήσεως (1003 ΑΚ) ή ενοχλήσεως δεν είναι στατική και διαρκώς εξελίσσεται και μάλιστα όλο και ευρύτερα λόγω της διαρκώς εξελισσόμενης κοινωνικής ζωής. Σαφώς όλοι έχουν υποχρέωση ανοχής ορισμένων διαταράξεων, και ιδίως οι κάτοικοι αστικών περιοχών, ωστόσο η υποχρέωση αυτή παύει όταν οι εκπομπές θορύβου υπερβαίνουν τους συνήθεις και ανεκτούς θορύβους της καθημερινής ζωής. Οι υπέρμετρες εκπομπές θορύβου θίγουν όχι μόνο το δικαίωμα κυριότητας ή τη νομή του ενοίκου, αλλά και την ψυχική του υγεία, ως έκφανση του δικαιώματος της προσωπικότητας. Η απόλαυση ενός ήρεμου περιβάλλοντος απαλλαγμένου από ρύπους αποτελεί ένα έννομο αγαθό αυτοτελώς προστατευόμενο.
Κατά το άρθρο 1003 Α.Κ., ιδιοκτήτης ακινήτου είναι υποχρεωμένος να ανεχθεί τις βλαπτικές επενέργειες από το βλάπτον ακίνητο: α) όταν αυτές δεν παραβλάπτουν ή δεν παραβλάπτουν ουσιωδώς τη χρήση του ακινήτου και β) όταν αυτές προέρχονται από χρήση συνηθισμένη στη περιοχή του ακινήτου. Για το ουσιώδες της ενόχλησης λαμβάνονται υπόψη, αφενός, ο μέσος ένοικος του ακινήτου (η ενόχληση, δηλαδή, πρέπει να είναι αντικειμενικά ουσιώδης, δε λαμβάνονται υπόψη τυχόν υπερευαισθησίες του ενοίκου), αφετέρου ο προορισμός του ακινήτου και η ειδική χρησιμοποίησή του σε σχέση με την περιοχή όπου βρίσκεται.
Σκοπός της ως άνω διάταξης είναι η αρμονική συμβίωση μεταξύ γειτόνων, για την υλοποίησή της οποίας, ο νομοθέτης προσπαθεί να σταθμίσει όσο το δυνατόν ορθότερα τα αντικρουόμενα συμφέροντά τους. Για το λόγο αυτό, το ουσιώδες της διατάραξης κρίνεται αντικειμενικά, ώστε να μη λαμβάνονται υπόψη τυχόν υπερευαισθησίες ή ιδιοτροπίες του ενοίκου, ενώ από την άλλη πλευρά, υποχρεώνει τον ιδιοκτήτη να ανεχθεί ακόμη και ουσιώδεις ενοχλήσεις, εφόσον αυτές είναι συνηθισμένες για την περιοχή όπου μένει. Συνεπώς, καθοριστικά κριτήρια για το αν υπάρχει υποχρέωση ανοχής των εκπομπών είναι η φύση και η τοποθεσία του ακινήτου. Παρά ταύτα, η υποχρέωση για ανοχή εκπομπών παύει στην περίπτωση που αυτές θα μπορούσαν να αποφευχθούν ή να μετριασθούν με τη λήψη κατάλληλων μέτρων (Βλ.ΕΦ ΑΘ. 7800/1982 ΕλλΔνη 24. 807). Η υποχρέωση του ιδιοκτήτη του βλάπτοντος ακινήτου να λάβει τα παραπάνω ενδεικνυόμενα μέτρα μπορεί να θεμελιώνεται στο άρθρο 281 Α.Κ. αλλά και στην κοινωνική δέσμευση της ιδιοκτησίας (Βλ. 280/2019 ΕιρΤριπ (Ασφ)).
(ΙΙ) Έννομη Προστασία
Σε περίπτωση που οι εκπομπές που παράγονται από τη δραστηριότητα του ακινήτου προκαλούν ουσιώδη βλάβη σε γειτονικό ακίνητο και, υπό την αρνητική προϋπόθεση ότι δεν πρόκειται για χρήση συνήθη για τα ακίνητα της περιοχής, ο θιγόμενος ένοικος μπορεί να ζητήσει έννομη προστασία. Η έννομη προστασία μπορεί να ζητηθεί είτε μέσω της αρνητικής αγωγής κατά το 1008 Α.Κ. είτε με την αγωγή διατάραξης νομής του άρθρου 989 Α.Κ. Ο ιδιοκτήτης του θιγόμενου ακινήτου μπορεί να επιλέξει μεταξύ των δύο αυτών, αφού είναι κύριος και συγχρόνως νομέας του ακινήτου, ενώ ο μισθωτής δικαιούται να ασκήσει μόνο την αγωγή διατάραξης της νομής, αφού κατά το άρθρο 997 Α.Κ. ο κάτοχος προστατεύεται από τις βλαπτικές επενέργειες τρίτων στο ακίνητο όπως ακριβώς ο νομέας. Ταυτόχρονα, αμφότεροι δικαιούνται να ασκήσουν αίτηση ασφαλιστικών μέτρων νομής.
Τα ασφαλιστικά μέτρα αποτελούν μία μορφή προσωρινής και άμεσης δικαστικής προστασίας. Διατάσσονται από το δικαστήριο μόνο όποτε συντρέχει επείγουσα ανάγκη προστασίας ή για την αποτροπή επικείμενου κινδύνου. Περιπτώσεις οι οποίες θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων νομής είναι ιδίως η αποτροπή επικείμενου κινδύνου σοβαρής βλάβης της υγείας των ενοίκων ή η αποφυγή των ενδεχόμενων ερίδων και διαπληκτισμών μεταξύ των ενοίκων των γειτονικών ακινήτων. Για την ισχύ των ασφαλιστικών μέτρων προϋποτίθεται είτε να έχει ασκηθεί ένδικο βοήθημα πριν την κατάθεση της αίτησης είτε να ασκηθεί σε προθεσμία που θα ορίσει ο δικαστής. Αν αυτή η προθεσμία παρέλθει άπρακτη, το ασφαλιστικό μέτρο που διατάχθηκε αίρεται αυτοδικαίως κατά το άρθρο 693 του ΚΠολΔ. Η απόφαση επί των ασφαλιστικών μέτρων διατηρεί την ισχύ της μέχρι την έκδοση της οριστικής δικαστικής απόφασης.
Η αίτηση ασκείται ενώπιον του Ειρηνοδικείου του τόπου όπου βρίσκονται τα γειτονικά ακίνητα. Στην αίτηση πρέπει να αναγράφεται ότι ο αιτών ήταν νομέας του επίδικου ακινήτου κατά το χρόνο της διατάραξης και της επίδοσης της αίτησης. Επίσης, πρέπει να περιγράφεται αναλυτικά το ακίνητο κατά είδος, έκταση, θέση και όρια και να προσδιορίζονται οι βλαπτικές ενέργειες του γειτονικού ακινήτου που διαταράσσουν τη νομή του αιτούντος (Βλ ΕιρΚαβάλας 164/2017). Τις επιβλαβείς επενέργειες καλείται να αποδείξει ο αιτών τα ασφαλιστικά μέτρα, ενώ ο καθ’ ου η αίτηση μπορεί να αμυνθεί αφενός αρνούμενος την ιστορική βάση του αιτήματος (αρνούμενος δηλαδή ότι υπήρξε επιβλαβής διατάραξη), αφετέρου με τον ισχυρισμό ότι η διατάραξη δεν είναι ουσιώδης ή ότι είναι συνήθης για τα ακίνητα της περιοχής.
Αίτημα των ασφαλιστικών μέτρων αποτελεί η άρση της ενοχλητικής κατάστασης και η παράλειψή της στο μέλλον, ωστόσο το δικαστήριο μπορεί να διατάξει οποιοδήποτε μέτρο κρίνει πρόσφορο για τη διασφάλιση του δικαιώματος του αιτούντος. Ιδίως, το δικαστήριο μπορεί να διατάξει την κατασκευή έργων που περιορίζουν ή εξαφανίζουν τις εκπομπές. Για την έκδοση απόφασης δεν απαιτείται ο σχηματισμός πλήρους δικανικής πεποίθησης αλλά αρκεί η πιθανολόγηση του βασίμου της αίτησης. Σε εξαιρετικά επείγουσες περιπτώσεις, δε, για την εξασφάλιση ή διατήρηση του δικαιώματος του αιτούντος, ο δικαστής μπορεί μέχρι να εκδοθεί η απόφαση επί των ασφαλιστικών μέτρων να εκδώσει προσωρινή διαταγή.
(ΙΙΙ) Νομολογία
- Πότε οι εκπομπές είναι ουσιώδεις
Μία περίπτωση, κατά την οποίαν κρίθηκε ότι ο θόρυβος δεν παραβλάπτει ουσιωδώς τη χρήση του ακινήτου αποτελεί η απόφαση 2775/2014 Ειρ.Θεσσαλ. Η εν λόγω υπόθεση αφορούσε τις εκπομπές που προκαλούσε ζαχαροπλαστείο, για τις οποίες είχε ασκηθεί αγωγή από κατοίκους γειτονικού ακινήτου. Το ζαχαροπλαστείο βρισκόταν σε κεντρικό δρόμο πυκνοκατοικημένου οικισμού, μάλιστα δίπλα από αυτό λειτουργούσε και σούπερ μάρκετ. Το δικαστήριο ανέφερε ότι τα αρτοζαχαροπλαστεία χαρακτηρίζονται ως βιομηχανίες ελαφράς όχλησης, και για το λόγο αυτό λειτουργούν σε ισόγεια πολυκατοικιών πυκνοκατοικημένων περιοχών της χώρας χωρίς πρόβλημα. Επίσης, ελήφθη υπόψη ότι ο ιδιοκτήτης του ζαχαροπλαστείου έλαβε όλα τα δυνατά μέτρα μόνωσης του χώρου. Έτσι, το δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι εκπεμπόμενοι ήχοι είναι μη ουσιώδεις ενοχλήσεις, οι οποίες είναι συνήθεις για τη συγκεκριμένη περιοχή και ότι οι ενάγοντες θα πρέπει να τις ανέχονται.
Πολλάκις έχει αντιμετωπίσει η νομολογία είναι ο θόρυβος που προκαλείται από κατοικίδια ζώα. Ενδεικτική είναι η απόφαση 66/2016 Ειρ.Κω (Ασφ), στην οποία έγινε δεκτό ότι ο θόρυβος που προκαλούν τα ασταμάτητα γαβγίσματα σκύλου όχι μόνο παραβλάπτει τη χρήση του ακινήτου των γειτόνων, αλλά προσβάλλει και το δικαίωμα της υγείας τους, η οποία κλονίζεται, δεδομένου ότι η ανωτέρω φασαρία ενοχλεί οποιονδήποτε υγιή και μέσο άνθρωπο ζει πλησίον του ακινήτου. Ελήφθη υπόψη και η περιοχή όπου βρισκόταν το ακίνητο, η οποία ήταν κατοικημένη και δε δεχόταν επιβάρυνση από άλλες παρόμοιες εκπομπές. Συμπερασματικά, το δικαστήριο έκρινε ότι δεν υπήρχε υποχρέωση ανοχής του θορύβου και υποχρέωσε τους ιδιοκτήτες του σκύλου να τον απομακρύνουν από την κατοικία τους(Βλ. παρομοίως 135/2018 ΕιρΑθ (Ασφ)).
- Πότε οι εκπομπές συνιστούν χρήση συνήθη για την περιοχή του ακινήτου
Χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πότε μια χρήση ακινήτου είναι συνήθης ή όχι για την περιοχή όπου βρίσκεται αποτελεί η απόφαση 248/2015 Ειρ.Κω. Στην κρινόμενη περίπτωση, ιδιοκτήτης ξενοδοχείου, το οποίο συνόρευε με κοτέτσι, όπου εκτρεφόταν μεγάλος αριθμός πτηνών, αιτήθηκε την απομάκρυνση των πτηνών από τα όρια του ακινήτου και την τοποθέτηση περίφραξης, ώστε να μην προσεγγίζουν το ξενοδοχείο σε τόσο κοντινή απόσταση.
Ο αιτών ισχυρίσθηκε στην αίτησή του ότι ο θόρυβος από το κοτέτσι και από τους σκύλους που διατηρεί ο καθ’ ου διαταράσσει τη λειτουργία της επιχείρησής του, καθώς πολλοί πελάτες διαμαρτύρονταν ότι δεν μπορούν να κοιμηθούν λόγω του θορύβου, ενώ κάποιοι έσπευσαν να αποχωρήσουν πρόωρα. Ωστόσο, το δικαστήριο απέρριψε την αίτηση, καθώς έλαβε υπόψη ότι η περιοχή που βρίσκονται τα ως άνω γειτονικά ακίνητα είναι εκτός σχεδίου και βρίσκονται και πολλές άλλες αγροικίες πλησίον, στις οποίες διατηρούνται οικόσιτα πτηνά και σκυλιά και, ως συνέπεια, τέτοιου είδους θόρυβοι είναι συνηθισμένοι. Επομένως, κρίθηκε ότι οι θόρυβοι αυτοί που προκαλούνται προέρχονται από χρήση συνήθη για τα ακίνητα της περιοχής και δεν παραβλάπτουν σημαντικά την χρήση του ακινήτου της αιτούσας.
Αντίθετη περίπτωση κρίθηκε με την απόφαση 626/2005 του Αρείου Πάγου, η οποία αφορούσε πρόκληση θορύβου από γειτονική ψησταριά – κέντρο αναψυχής. Κρίθηκε ότι η εκπομπή θορύβου που προκαλείτο από τη δυνατή μουσική, τις φωνασκίες κλπ ήταν αφόρητη κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, ώστε η διαμονή της ιδιοκτήτριας στην οικία της κατά τη διάρκεια της νύχτας ήταν σχεδόν αδύνατη. Αποτέλεσμα της διατάραξης ήταν να μη δύναται να εγκατασταθεί στη νεόδμητη τότε οικία της, αλλά ούτε και να την εκμισθώσει σε τρίτο πρόσωπο, στερούμενη έτσι οποιαδήποτε ωφέλεια απέρρεε από το δικαίωμα κυριότητάς της. Το δικαστήριο έκρινε δε ότι η χρήση αυτή δεν ήταν συνηθισμένη για τα ακίνητα της περιοχής, καθώς τέτοιου είδους καταστήματα είθισται να λειτουργούν σε ανοιχτούς χώρους και μακριά από κατοικίες (Bλ, παρομοίως 19/2006 ΕιρΡοδ).
(IV) Προσβολή προσωπικότητας
Κατά το άρθρο 57 Α.Κ. «..όποιος προσβάλλεται παράνομα στην προσωπικότητά του έχει δικαίωμα να απαιτήσει να αρθεί η προσβολή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον …Αξίωση αποζημίωσης σύμφωνα με τις διατάξεις για τις αδικοπραξίες δεν αποκλείεται …».
Καθώς ο νόμος δεν ορίζει την έννοια της προσωπικότητας, το εν λόγω ιδιωτικό δικαίωμα στην προσωπικότητα έχει διαπλασθεί από το νόμο ως ένα δικαίωμα – πλαίσιο, με επί μέρους αυτοτελείς εκφάνσεις που αποτελούν ειδικότερα δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στη ζωή, το δικαίωμα στην υγεία, το δικαίωμα στην τιμή και, εν γένει, κάθε άυλο αγαθό που είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το πρόσωπο. Στο δικαίωμα της προσωπικότητας περιλαμβάνεται και το δικαίωμα σε περιβαλλοντικά αγαθά, τα οποία αποτελούν τόσο προϋπόθεση ζωής, όσο και στοιχεία για την εξασφάλιση ποιότητας ζωής.
Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι η απόλαυση ενός ήρεμου περιβάλλοντος ελεύθερου από ρύπους είναι και αυτή μία έκφανση του δικαιώματος επί της προσωπικότητας. Προσβολή μπορεί να προκαλείται και όταν διαταράσσεται η ωφέλεια από την απόλαυση του φυσικού περιβάλλοντος, όσον αφορά την ατμόσφαιρα με την εκπομπή ρύπων όπως καπνού, αναθυμιάσεων αλλά και θορύβων (ηχορύπανση). Εάν η εκπομπή είναι τόσο ισχυρή, ώστε να απειλεί και την υγεία των κοινωνών, τότε επέρχεται προσβολή και ως προς μία, επιπλέον, έκφανση του γενικού δικαιώματος της προσωπικότητας, εκείνης, που αφορά, το ειδικότερο, δικαίωμα στην υγεία (Βλ. 91/2004 ΜΠΧαλ). Τις αξιώσεις εκ του άρθρου 57 Α.Κ. επί προσβολής της προσωπικότητας μπορεί να ασκήσει ο προσβαλλόμενος όχι μόνο με τακτική αγωγή, αλλά και με αίτηση λήψεως ασφαλιστικών μέτρων για την προσωρινή ρύθμιση κατάστασης κατ` άρθρα 731 επ. ΚΠολΔ. Η μορφή της προστασίας αυτής οργανώνεται παράλληλα με εκείνη που δίδεται από τις διατάξεις Αστικού Κώδικα για τη διατάραξη της νομής, εκ του ότι οι εν λόγω εκπομπές συνήθως συνιστούν και προσβολή της προσωπικότητας υπό την ανωτέρω έννοια.
Με την 55/2013 ΜπρΑθ κρίθηκε ότι η εκκωφαντική ηχορρύπανση που προκαλούσαν τα ηχεία καφέ – μπαρ σε ώρες κοινής ησυχίας υπερβαίνει τη συνήθη χρήση ενός καταστήματος «καφετέριας – μπαρ». Το δικαστήριο έκρινε ότι η ανωτέρω παράνομη και υπαίτια συμπεριφορά της εναγομένης έχει υποβαθμίσει το βιοτικό επίπεδο του ενοίκου γειτονικού ακινήτου, θέτει δε σε κίνδυνο την υγεία του, καθόσον λόγω της έντασης του θορύβου δεν μπορεί να κοιμηθεί. Έτσι, κατέληξε στο ότι η υπέρμετρη ηχορρύπανση που προκαλείται από τα ηχεία του καφέ – μπαρ στερεί από τον ένοικο γειτονικού ακινήτου την ακώλυτη απόλαυση ενός ήρεμου και ελεύθερου από ηχητικούς ρύπους περιβάλλοντος, με αποτέλεσμα να έχει υποστεί ηθική βλάβη. Ως εκ τούτου, το δικαστήριο διέταξε την ιδιοκτήτρια του καφέ – μπαρ να άρει την προσβολή και να την παραλείπει στο μέλλον και επιδίκασε στον αιτούντα αποζημίωση για την ηθική βλάβη που υπέστη.
- ΓΙΑ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΕΣ ΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΚΑΛΕΣΤΕ ΜΑΣ ☎️ ΣΤΟ 2310-225738, ΓΙΑ ΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΟΥΜΕ ΕΝΑ ΡΑΝΤΕΒΟΥ.